نقش امام رضا(ع) در تمدن‌سازی و مبارزه با اندیشه‌های انحرافی
استاد حوزه و دانشگاه با بیان اینکه تشریف‌فرمایی امام رضا(ع) به ایران در زمینه‌های گوناگونی بر موضوع تمدن‌سازی تأثیر گذاشت، گفت: امام رضا(ع) با پرورش نخبگان علمی و تبلیغ اعتقاد و باور‌های شیعی از یک سو و نقد رویکرد‌های انحرافی با استفاده از قالب‌های مناظره و گفت‌وگو با اندیشمندان این نحله‌های انحرافی از سوی دیگر به مبارزه‌ای فرهنگی و عمیق با جریان‌های انحرافی برخاستند.
حجت‌الاسلام والمسلمین اسماعیل چراغی کوتیانی، استاد حوزه و دانشگاه در گفت‌وگو با خبرنگار ایکنا از قم درباره نقش برجسته امام رضا(ع) در مبارزه با اندیشه‌های انحرافی اظهار کرد: دوره امامت امام رضا(ع) را از لحاظ سیاسی می‌توان آغازگر دوره تساهل مواجهه حاکمیت با مخالفان دانست یا به تعبیری می‌توان آن را دوره تغییر رویه حاکمیت از مبارزه سخت به مبارزه فرهنگی نامید.
وی گفت: در این دوره ما شاهد حاکمیت مأمون هستیم که به دلایل مختلف به مباحث فلسفی علاقه نشان می‌داد، البته عمده‌ترین انگیزه او ارائه چهره‌ای علمی و دوستدار علم و نیز مواجه علمی با مخالفان خود از جمله خاندان پیامبر(ص) بود، از این‌رو از بحث‌های علمی و تضارب آرا و اندیشه‌ها میان اندیشمندان ادیان و مذاهب و نحله مختلف حمایت می‌کرد.
استاد حوزه علمیه ادامه داد: از طرفی با باز شدن فضای سیاسی و گسترش مباحث علمی، گروه‌های مختلف انحرافی در این دوره شروع به رشد و گسترش کردند و گسترش فرقه‌های واقفیه، غلات، مفوضه، مجبره، معتزله، زیدیه، متصوفه و خوارج را می‌توان در شمار جنبش‌ها و جریان‌های انحرافی غالب در جامعه اسلامی برشمرد.
وی بیان کرد: امام رضا(ع) با استفاده از راهبرد مهندسی معکوس از این شرایط بهره بردند و به مواجهه علمی با این اندیشه‌ها پرداختند. ایشان با پرورش نخبگان علمی و تبلیغ اعتقاد و باور‌های شیعی از یک سو و نقد رویکرد‌های انحرافی با استفاده از قالب‌های مناظره و گفت‌وگو با اندیشمندان این نحله‌های انحرافی از سوی دیگر به مبارزه فرهنگی و عمیق با جریان‌های انحرافی برخاستند که بدون شک اگر این گروه‌های انحرافی فرصت می‌کردند که به رشد، گسترش و تثبیت اندیشه‌های خود همت گمارند، جامعه اسلامی با وضعیت سخت‌تر از آنچه که در دوره‌های بعد با آن روبرو بود، مواجه می‌شد و در این آشفته بازار اندیشه‌های متنوع انحرافی مشخص نبود چه بلایی بر سر آموزه‌های ناب دینی می‌آمد، از این‌رو جهان اسلام وامدار حرکت علمی و مبارزه دانشی امام رضا(ع) با گروه‌های انحرافی است.
چراغی کوتیانی در خصوص نیاز جامعه کنونی به سیره امام رضا(ع) افزود: امامان بزرگوار به جهت عصمت و استعداد‌های الهی خود در همه فضایل اخلاقی و تحقق زندگی مبتنی بر خواست خدا در زندگی‌شان به‌مثابه الگویی جامع و همه جانبه می‌توانند برای جامعه بشری در همه زمان‌ها و از جهات مختلف مورد توجه قرار گیرند، اما به جهت شرایط و موقعیت‌های ویژه هر امام، ویژگی خاص و یا گرایش رفتاری خاصی در او تجلی بیشتری یافته است.
وی با بیان اینکه مواجهه با انحراف و الحاد یکی از نمونه‌های سیره امام رضا(ع) است که می‌تواند برای جامعه امروز قابل بهره‌گیری باشد، تصریح کرد: امروزه به جهت گسترش رسانه‌های جمعی و ضریب نفوذ آن‌ها میان اقشار مختلف جوامع انسانی و تسهیل انتقال، تبادل و تعاملات فرهنگی، فرقه‌ها و گروه‌های انحرافی بسیاری امکان تبلیغ اندیشه‌های خود را یافته‌اند و در این مسیر با محوریت مادی‌گرایی و معنویت‌زدایی به ترویج ایده‌های انحرافی خود می‌پردازند.
چراغی کوتیانی اظهار کرد: از این‌رو بر همه افراد جامعه به‌صورت عام و فرهیختگان به‌صورت خاص لازم است تا با بهره‌گیری از ابزار و وسایل ارتباطی جدید و استفاده از قالب‌های گوناگون و جذاب به مواجهه با این انحرافات رفته و به وظیفه اجتماعی خود در خصوص جهاد تبیین عمل کنند.
مجاهدت‌های علمی امام رضا(ع)، آموزه‌های دینی را حفظ کرد
استاد حوزه و دانشگاه بیان کرد: امام رضا(ع) را می‌توان جزو پیشگامان جهاد تبیین معرفی کرد، زیرا تلاش‌ها و مجاهدت‌های علمی ایشان در این مسیر به حفظ آموزه‌های دینی از دستبرد بدعت‌گذاران و گروه‌های انحرافی کمک شایانی کرد، افزون بر اینکه با تبیین صحیح مسائل به اجتماعی شدن افرادی کمک کرد که به نوعی تحت‌تأثیر اندیشه‌های باطل قرار گرفته بودند؛ این سیره می‌تواند در زمان ما به جهت شباهت آن با زمان و زمینه زندگی امام رضا(ع) مورد استفاده و عمل قرار گیرد و امروز نیز جامعه کنونی ما در عرصه‌های مختلف نیازمند تبیین است.
وی گفت: امروز تبیین آموزه‌های دینی به‌عنوان یک جهاد مهم در عرصه ملی و جهانی، باید مورد توجه قرار گیرد، تبیین درست دستاورد‌های اسلام و نیز انقلاب اسلامی که داعیه تمدن‌سازی دارد، به حرکت انقلاب اسلامی به‌سوی افق‌های تمدن‌ساز، کمک شایانی خواهد کرد و به هر میزان که روشنگری صورت گیرد و افق‌های پیش‌رو روشن‌تر باشد، گروه‌های انحرافی و بدعت‌گذاران و مخالفان دین کمتر فرصت بروز و گسترش خواهند یافت.
چراغی کوتیانی در خصوص اینکه امام رضا(ع) از چه جهاتی برترین الگو محسوب می‌شوند، افزود: امام نمونه بارز انسان کامل است و انسان کامل، موجودی برتر از انسان نیست بلکه انسانی برتر است یعنی با وجود همه غرایز، خواسته‌ها و نیاز‌های انسانی که ظرفیت مشی و ورود در رفتار‌های خوب و بد را دارد، اما با گزینش و انتخاب درست، به مرحله انسان کامل دست بافته‌اند که این ویژگی رفتاری امام به باورمندی امکان‌پذیری سیر بی‌نهایت انسان در وادی معنویت کمک می‌کند و جامعه را به این‌سو رهمنون می‌کند که می‌توان از طریق الگوپذیری از انسان کامل به مراحل والایی از معنویت دست یافت.
وی بیان کرد: امام رضا(ع) یک انسان کامل است، از این‌رو در همه ساحت‌های انسانی می‌تواند برای انسان امروز یک الگوی برتر باشد که از الگو‌های تثبیت شده رفتار در ساحت خانواده گرفته تا کنشگری در عرصه جامعه و از اخلاقیات فردی گرفته تا اخلاق‌مداری اجتماعی که در همه آن‌ها امام رضا(ع) می‌تواند الگو باشد، با این همه هر امامی قابلیت الگوگیری از او در یک یا چند ساحت نمود بیشتری دارد، برای مثال امام رضا(ع) مظهر مهربانی و رأفت الهی و امام رئوف است و جامعه ما در رأفت، مهربانی، گذشت و خطاپوشی باید امام رضا(ع) را الگو قرار دهد.
تأثیرگذاری امام رضا(ع) در تمدن‌سازی
استاد حوزه علمیه ادامه داد: امام رضا(ع) عالم آل محمد است، بنابراین ایشان در ساحت علم‌آموزی و کسب دانش و گذر از مرز‌های علمی می‌تواند الگو باشد، همچنین ایشان مظهر اسم رضای الهی و راضی به اراده و مشیت و خواست الهی و صبوری در مسیر سختی‌ها و اعتماد به حکمت الهی است و جامعه ما در این صفت نیز می‌تواند از امام رضا(ع) الگوبرداری کند یعنی در عین تلاش برای زندگی، تکیه و توکل بر خدا، به خدا اعتماد کرده و راضی به رضایت او باشد.
وی در خصوص اینکه هجرت امام رضا(ع) به ایران چه نقشی در تمدن‌سازی داشت، افزود: تمدن‌سازی به معنای گسترش یک آموزه و فرهنگ خاص است که ظرفیت تأثیرگذاری در همه ساحت‌های انسانی را در زمانی فراتر از زمانی که در آن تمدن تولید می‌شود داشته باشد، به عبارتی تمدن، آن فرهنگ گسترش‌یافته‌ای است که محدودیت‌های مکانی و زمانی را در نوردیده و در افقی فراتر از زمان و مکان تولد خود به ساحت‌های مختلف زندگی رنگ بدهد، بسیاری از فرهنگ‌ها در جوامع بشری آمدند و پس از گذران عمر، یا افول کردند و توانایی بازتولید خویش را در امتداد تاریخ نداشتند و یا در منطقه‌ای محدود مورد عمل قرار گرفتند.
چراغی کوتیانی بیان کرد: تشریف فرمایی امام رضا(ع) به ایران در زمینه‌های گوناگونی بر موضوع تمدن‌سازی تأثیر گذاشت، نخست اینکه تمدن‌سازی نیازمند تولید فکر، فرهنگ و گسترش آن و مبارزه با موانع توسعه فرهنگ ناب است و امام رضا(ع) با ورود به ایران این فرصت را یافت تا به بحث‌های علمی پرداخته و از خلال مجادلات علمی نیز فرهنگ ناب شیعی را به جامعه اسلامی معرفی کند و به مبارزه با موانع گسترش فرهنگ ناب و تمدن‌ساز پرداخت، یعنی هم مقتضی تمدن را ایجاد کرد و هم موانع آن را از بین برد.
وی گفت: راهبرد دیگر امام در این مسیر تربیت شاگردان و اندیشمندانی بود که به‌مثابه رسانه عمل کرده و عناصر فرهنگ ناب و تمدن را به اقصی نقاط جامعه اسلامی برده و به اشاعه و گسترش آن کمک کردند و از این طریق در تحقق یکی از عناصر مهم تمدن‌سازی یعنی فرامکانی بودن فرهنگ تأثیر بسیاری داشتند.
استاد حوزه و دانشگاه ادامه داد: سومین موضوع دخیل در ظرفیت‌سازی این حرکت تمدن‌ساز، سفر‌های افراد منتسب به امام رضا(ع) است که ما امروز از آن‌ها تحت عنوان امامزادگان یاد می‌کنیم که بسیاری از این بزرگان با اقتدای به امام رضا(ع) در مسیر ایشان گام نهادند و حضور این بزرگان علاوه بر ایجاد خیر و برکت در سرزمین ایران، زمینه‌ساز گسترش فکر و فرهنگ ناب بود و هر یک از این افراد در دوره حیات‌شان و همچنین بعد از شهادت‌شان، به‌مثابه یک نماد و اسطوره و نشانه دین‌داری به گسترش فکر و فرهنگ دینی در خلال عصر‌ها و نسل‌های متوالی تاریخ در ایران کمک کردند و علاوه بر اینکه حرکت آن‌ها تمدن‌ساز بود، موجب روشنگری در مواجهه با حاکمیت غاصب و زورگوی عباسی شد.
وی یادآور شد: بی‌شک حرکت این بزرگان صرفا انعکاس یک رابطه عاطفی بین دو خویشاوند نبود بلکه فراتر از آن حرکت‌شان دقیقا کنشگری در ساحت سیاسی و به حمایت از امام و با هدف تمدن‌سازی بود که امام رضا(ع) آن را آغاز کردند.
الهام حلاجیان
انتهای پیام
