ویژگی‌های اخلاقی امام خمینی(ره)؛ از نوع دین‌باوری تا پرهیز از تبلیغ خویش
در سمینار «گفت‌وگو‌های بین‌المللی گفتمان توحیدی - اخلاقی امام خمینی(ره) در دنیای معاصر؛ دستاورد‌ها و آینده فرارو» در حضور مهمانان خارجی ویژگی‌های اخلاقی امام راحل مورد بررسی قرار گرفت.
به گزارش خبرنگار ایکنا، سمینار «گفت‌وگو‌های بین‌المللی گفتمان توحیدی - اخلاقی امام خمینی(ره) در دنیای معاصر؛ دستاورد‌ها و آینده فرارو»، عصر امروز، جمعه، 12 خردادماه، با حضور جمعی از اندیشمندان خارجی و داخلی در هتل کوثر تهران برگزار شد.
حجت‌الاسلام والمسلمین محمد مقدم، رئیس ستاد خارجی مراسم بزرگداشت امام خمینی(ره) به عنوان سخنران نخست این نشست با عرض خیرمقدم و خوش‌آمدگویی به حضار گفت: انقلاب اسلامی در ایران در دو دهه پایانی قرن بیستم به پیروزی می‌رسد، در زمانه‌ای که جهان در تسخیر دو بلوک قدرتمند شرق و غرب است. غرب با داعیه‌داری اینکه خدا را از آسمان‌ها به زمین کشانده و اومانیسم و انسان‌محوری را اصل قرار داده، شعار خود را بر پایه آزادی نهاده است. آزادی به عنوان ارزشمندترین هدف و ارمغانی است که دنیا در جست‌وجوی آن بوده و هست.
وی افزود: از سوی دیگر جهان شرق با نفی دین و دین‌داری پایه و خواست خود را بر عدالت، تنها گمشده انسان آن قرن بنا نهاده بود. در این دو سویه آنچه که دیدیم نه دنیای غرب توانست به هدف راستین خود برسد و به نام آزادی، معنویت و اخلاق را از دست داد و دنیای شرق هم به نام عدالت، انسانیت را مسلخ کشاند.
رئیس ستاد خارجی مراسم بزرگداشت امام خمینی(ره) یادآور شد: در این بازه زمانی گوش انسان‌ها نغمه‌ای را در خود می‌یابد و منجی و مصلحی که با فریادی رسا و گفتمانی راستین، گفتمانی برپایه توحید و اخلاق را بنا می‌گذارد. امام خمینی(ره) فریادی را در این مقطع زمانی به گوش انسان‌ها رساند که آزادی و عدالت دو شعار بی‌محتوا بود، هم غرب را به ستیز با معنویت کشاند و هم در شرق انسانیت به نام عدالت نابود شد.
امام(ره) در پی دین‌باوری براساس توحید در نظر و عمل بودند
مقدم در این رابطه تأکید کرد: آنچه امام راحل در جست‌وجوی آن بود، دین‌باوری براساس توحید در نظر و توحید در عمل بود. توحید در نظر یعنی جهان‌شناسی، جهان‌بینی و اینکه همه انسان‌ها در پیشگاه خدا برابرند و با برابری است که می‌توان هم به آزادی رسید و هم به عدالت و اما آنچه که از توحید در عمل زایش و فوران می‌کند، اخلاق است. انسان خداباور کسی است که ملک و مالکیت را ازآن خدا می‌داند و او را مؤثر واقعی در خلقت توصیف می‌کند و در درون این نوع انسان جوانه‌هایی از اخلاق می‌روید.
وی بیان کرد: اخلاق چیزی جز این نیست که انسان خودخواهی خود را در هم فروریزد و اگر انسان از حصار خویشتن بیرون آمد، به مرزهای جاودانه اخلاق می‌رسد. رهایی انسان از انانیت در سایه توحید به عنوان یک جهان‌بینی است. زمانی که این مهم محقق شد، برای انسان اخلاق معنا پیدا می‌کند.
رئیس ستاد خارجی مراسم بزرگداشت امام خمینی(ره) با بیان اینکه سیاست امام(ره) در حکمرانی چیزی جز حکمرانی اخلاق‌محور نبود، گفت: در این نوع حکمرانی، حاکم خود را نمی‌بیند و انانیت خویش را می‌شکند و در سایه این خودشکنی و مبارزه با انانیت شکوفه‌های اخلاق، جامعه بالنده و نجات‌بخش و رهایی‌بخش محقق می‌شود. گفتمان امام راحل گفتمان توحید، گفتمان اخلاق و گفتمان سیاست اخلاقی بود و تنها در سایه این گفتمان است که می‌توان استبداد، استعمار و همه بی‌نظمی‌ها را از جامعه انسانی زدود و اگر به آن نرسیده‌ایم به خاطر آن است که از این گفتمان فاصله گرفته‌ایم.
حجت‌الاسلام والمسلمین علی کمساری، رئیس مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی(ره) به عنوان سخنران دوم این نشست اظهار کرد: نحوه و نوع مواجهه جامعه با شخصیت‌ها، مشاهیر و معاریف در زمان حیاتشان به دو گونه است؛ بعضی‌ها در زمان حیاتشان به دلیل حجاب معاصرت مورد اقبال و استقبال و توجه مردم عصر خودشان قرار نمی‌گیرند و بعد از مرگ مورد استقبال قرار می‌گیرند و این یک مسئله روشن عمومی است که نوعاً بزرگان، اهالی فرهنگ و هنر و اندیشمندان و بعضاً مصلحان اجتماعی با آن مواجه هستند. بعضی دیگر ممکن است در زمان حیاتشان مورد توجه قرار گیرند اما بعد از ارتحالشان به تدریج به فراموشی سپرده می‌شوند.
وی افزود: نوعاً هم از دسته اول هستند و زیاد دیده‌ایم که فلان هنرمند، فلان شاعر و فلان فیلسوف در زمان خودش مهجور و گمنام بود ولی بعد از مرگش اندیشه او به تدریج شکوفا شد و مورد توجه و اقبال جامعه قرار گرفت.
رئیس مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی(ره) بیان کرد: اما امام(ره) نه از دسته اول هستند و نه از دسته دوم. ایشان هم در زمان حیات مورد توجه قرار گرفتند و هم پس از ممات همچنان اندیشه و سیره نظری و عملی ایشان در کانون توجه قرار دارد و روزبه‌روز بر پرتوافکنی و نورافشانی آن افزوده می‌شود.
کمساری یادآور شد: امام راحل قبل از سال 1342 یعنی زمانی که مدرس حوزه بودند، هم مورد توجه قرار داشتند و هم بعد از اینکه نهضت را شروع کردند. البته این بدین معنا نیست که در آن مقطع به امام خمینی(ره) بی‌توجهی و بی‌مهری نشده بود بلکه ایشان هم مورد بی‌مهری‌ها قرار گرفتند طوری که ایشان در پیام منشور روحانیت می‌فرمایند: فرزند من مصطفی در فیضیه از کوزه آب نوشید ولی کینه‌توزان آن کوزه را آب کشیدند چون من فلسفه می‌گفتم و آنها با فسلفه مخالف بودند.
کمساری با بیان اینکه علی‌رغم اینکه تلاش کردند امام خمینی(ره) را تبعید کنند و از کانون توجهات مردم دور کنند ولی اقبال مردم به ایشان همانند شعله فروزان‌تر می‌شد، گفت: توجه به ایشان در ایران و سایر نقاط دنیا روزبه‌روز بیشتر می‌شود و پس از پیروزی انقلاب و رهبری ایشان، توجه به امام راحل به حد اعلاء می‌رسد.
وی در این رابطه افزود: در وصیت‌نامه همه شهدا یک چیز تکرار شده و آن نام امام خمینی(ره) و سفارش به ایشان است. محبت و علاقه به امام راحل به اوج خودش رسیده و او تنها کسی در تاریخ بود که بدرقه‌اش باشکوه‌تر از استقبالش است. جمعیتی که در تشییع پیکر امام راحل شرکت کرده‌اند، رکورد جهانی را شکست.
امام راحل گامی در جهت ترویج خود برنداشتند
رئیس مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی(ره) بیان کرد: راز و دلیل این استقبال این بود که ایشان گامی در جهت ترویج خودشان برنداشتند. امام(ره) محو در خدا بود یعنی باور به توحید در نظر و در عمل و در هر جا که متوجه می‌شد عده‌ای می‌خواهند امام خمینی(ره) را ترویج کنند با شدت با آنها مخالفت می‌کردند و ایشان مرجع تقلیدی بودند که اجازه ندادند رساله توضیح‌المسائلشان چاپ شود.
کمساری گفت: امام راحل در تصورشان به غیر خدا کسی را راه ندادند، چون ایشان برای خدا کار کردند و هدفشان جلب رضای خدا بود.
به گزارش ایکنا، فاطمه طباطبایی، عروس امام خمینی(ره) سخنران سوم این نشست بود که اظهار کرد: توصیه امام خمینی(ره) به رعایت اخلاق و تخلق به اخلاق الهی و همچنین آرزوی داشتن جامعه‌ای بر محور اخلاق اسلامی حقیقتی است که همگی به آن اذعان داریم. ایشان با نوشتن دو کتاب «چهل حدیث» و «شرح حدیث جنود عقل و جهل» در دوران جوانی به معرفی و نتایج فضائل اخلاقی و نکوهش و پیامدهای رذائل اخلاقی و چگونگی اتصاف به فضایل و پیراسته شدن از رذائل اخلاق پرداخته‌اند و ملتزم بودن خود ایشان به آن فضیلت‌ها نیز مورد قبول اکثر پیروانشان است. و من بعد از رحلت ایشان این دو کتاب را خواندم به نظرم بهترین توصیف از ایشان این است که بگویم خود تجسم فضایل بر شمرده در این دو کتاب بودند.
وی ادامه داد: عمل اخلاقی که امام راحل آن را عمل عبادی هم می‌نامند مبتنی بر خرد و تفکر است و می‌توان به طور مسامحه با عنوان پیوند نظر و عمل از آن یاد کرد. علت مسامحه دانستن این است که عمل و افعال انسان، ظهور و یا در اصطلاح عارفان رقیقه باور و اندیشه اوست و رأی و عقیده هم باطن همان عمل است. پس عمل و نظر در حقیقت دو روی یک سکه‌اند. امام راحل عالم و جهان آفرینش را چیزی جز ظهور و نمایش و جلوه الوهیت حضرت حق نمی‌دانند و در کتاب مصباح‌الهدایه به طور مفصل به آن پرداخته‌اند.
عروس امام خمینی(ره) تأکید کرد: سخن امام(ره) در برابر قدرت‌طلبی آمریکا که «آمریکا هیچ غلطی نمی‌تواند بکند» ظهور همین باور و ایمان به قدرت مطلق خداوند است که البته در پی سال‌ها تمرین و خودسازی حاصل شده است. در نگاه امام راحل مفاسد اخلاقی از سستی ایمان به خدا و عدم اخلاص نشئت می‌گیرد، بنابراین برای اتصاف به مکرمت‌های اخلاقی و تجربه زیست اخلاقی، تقویت ایمان امری ضروری است.
طباطبایی با بیان اینکه ابتدا انسان با کمک عقل می‌تواند حقایق هستی را دریابد و به مرتبه علم برسد، اما برای تخلق به اخلاق الهی و خداصفت شدن علم و عقل تنها کافی نیست و باید در عمل ظهور یابد، زیرا لازمه ایمان، عمل است، گفت: انسان به هر میزان که بتواند از ظلمت عالم مادی و آمیختگی به وهم و خیالات رها شود، می‌تواند ظهور حضرت حق را در وجود خود و عالم هستی احساس کند و عالم را مظهر حق ببیند. امام راحل تأکید دارند که این امر مهم با عبور از عالم طبیعت امکان‌پذیر است؛ یعنی همین انسان مادی که در عالم طبیعت زندگی می‌کند مظهر حق است و می‌تواند آیینه تمام‌نمای ساحت حق باشد.
این استاد فلسفه و عرفان بیان کرد: حتی در نگاه امام خمینی(ره) تخلق به اخلاق الهی افزون بر این که جنبه فردی دارد و موجب تعالی می‌شود، بلکه موجب تحقق مدینه فاضله و جامعه انسانی نیز خواهد شد. از این رو در مذمت برخی رذائل مانند غیبت متذکر می‌شوند که با غیبت و رواج آن اتحاد و همبستگی و اخوت و الفت در جامعه انسانی ضعیف می‌شود، بنابراین این رذیلت‌ها جامعه انسانی را به خطر می‌اندازند و آن را نابود می‌کنند.
طباطبایی در بخش دیگری از سخنان خود با اشاره به این نکته که امام سنجه‌ای به انسان می‌دهند، اظهار کرد: به واسطه این سجنه آدمی انسانیت خود را با آن می‌سنجد و ایشان می‌گویند «سعادت‌خواهی برای همه است».
ویژگی‌های مطلوب از دیدگاه امام راحل
وی ادامه داد: برخی ویژگی‌های مطلوب از دیدگاه امام راحل به این شرح هستند: اول؛ توجه به خود در عین توجه به خداوند، دوم؛ خودشنانسی و معرفت نفس، سوم؛ داشتن عزت نفس در عین تواضع، چهار؛ شکوفایی هویت الهی و استقلال فردی در عین زندگی اجتماعی.
عروس امام خمینی(ره) گفت: امام راحل حیات معقول انسان را به پذیرش احکام اخلاقی و شرعی هدایت می‌کنند و براین باورند انسان برای تمام کارهای خود دلیل و برهان دارد. در اندیشه امام راحل تخلق به اخلاق الهی، یعنی همان مهروزی خدا به همه است و ایجاد یک جامعه با حضور چنین انسان‌هایی آرزوی امام خمینی(ره) بود و انقلاب را مقدمه ساخت این جامعه می‌دانستند.
گزارش از سعید امینی
انتهای پیام
