بررسی معنویت در گفتمان علامه طباطبایی

به گزارش ایکنا، این شماره حاوی دوازده مقاله با عناوین «معنویت در گفتمان علامه طباطبایی»، «فلسفه معنویت در اندیشه و آثار استاد شهید مطهری»، «مقایسه تطبیقی دیدگاه امام خمینی(ره) و عارفان پیشین درباره مقام سلوکی فنا»، «انسان كامل براساس اندیشه‌های عرفانی امام خمینی(ره)»، «جایگاه انسان کامل در نظام هستی در اندیشه صدرالمتألهین و امام خمینی(ره)»، «طرح‌های سلوکی عارفان و علمای اخلاق سده اخیر حوزه علمیه قم»، «ارزیابی دیدگاه آیت‌الله مصباح یزدی درباره وحدت وجود عرفانی»، «آسیب‌شناسی عرفان؛ بازخوانی جایگاه عرفان از منظر علامه مصباح یزدی»، «تأویل و تفسیر عرفانی در نگاه اندیشمندان سده اخیر حوزه علمیه قم»، «جایگاه‌شناسی «عرفان اجتماعی» در حوزه علمیه قم در سده اخیر (1300ـ140ش)»، «چیستی «عرش هویت» از دیدگاه عارفان» و «بررسی تطبیقی عشق از دیدگاه ابن‌فارض مصری و یوحنای صلیبی» است.

در بخشی از مقاله «معنویت در گفتمان علامه طباطبایی» آمده است: معنویت‌شناسی صائب و صادق یکی از ضروری‌ترین، مهم‌ترین و در عین ‌حال حساس‌ترین نیازهای وجودی انسان معاصر است و معنویت‌گرایی، فطری انسان و هم‌سرنوشت با اوست؛ زیرا با وجود او سرشته شده است. علامه طباطبایی از جمله عالمان دینی است که نه‌تنها به معنویتِ اصیل توجه همه‌جانبه داشت، بلکه خود از عالمان معنوی در سطح عالی بود که در قالب‌های گوناگون در زمینه معنویت‌شناسی قلم زده و معنویت تشیع را به‌مثابه کامل‌ترین نوع معنویت معرفی کرده است.

پرسش محوری نوشتار حاضر این است که معنویت در گفتمان علامه چیست و چه ویژگی‌هایی دارد؟ روش دستیابی به پاسخ پرسش یادشده، کتابخانه‌ای و توصیفی ـ تحلیلی است که بر منطق نقلی و عقلی استوار است. نتیجه مباحث عبارت است از:

1. فطری بودن معنویت؛ 2. تعلق معنویت به عالم باطن و جهان غیب؛ 3. نیاز به استاد معنوی در تربیت معنوی؛ 4. ظهور معنویت توحیدی در معنویت تشیع؛ 5. شناخت شهودی نفس در دستیابی به معنویت حقیقی و نیل به مقام ولایت الهیه.

در بخشی از مقاله «فلسفه معنویت در اندیشه و آثار استاد شهید مطهری» نیز می‌خوانیم: تبیین جامعِ معنویت در اندیشه و آثار استاد شهید مرتضی مطهری به صورت منظومه‌ای، از اهمیت، حساسیت و در عین‌ حال ضرورت خاصی برخوردار است، تا معنویت جزیره‌ای، جریانی و بریده از حقایق ملکوتی و غیرتمدنی یا تمدن‌سوز در متن جامعه ـ به‌ویژه برای نسل جوان ـ و نیز معنویت دنیوی و فردگرایانه با بن‌مایه‌های انسان‌گرایی و مادی‌گرایی یا معنویت متدانی به جای معنویت متعالی ترویج نشود. معنویت متعالی دارای هندسه معرفتی پویا و پایا در ساحت‌های بینشی، گرایشی و کنشی است؛ معنویتی که در ساحتِ بینشی ـ نگرشی و منظر هستی‌شناختی مبتنی بر اعتقاد به عالم غیب و غیب عالم با فصل مقوّم «ایمان به غیب»، در ساحت گرایشی ـ منشی و منظر انسان‌شناختی متقوم بر اصل «فطرت» با گرایش‌های عالی و ارتباط وجودی با خدا، و در ساحت کنشی ـ روشی و منظر دین‌شناختی متکی بر «شریعت حقه محمدی» است و ـ درواقع ـ معنویت مکتبی ـ مسلکی به شمار می‌رود و نقشه راه جامع آن در قالب اصول «نبوت»، «امامت» و «ولایت» تنظیم شده است.

بدین‌روی در منظومه معرفتی استاد مطهری، معنویتی الف) توحیدی، عبودی، ولایی؛ ب) شریعتی، اجتماعی، تمدنی؛ ج) زندگی‌ساز، آرامش‌زا و امنیت‌بخش است که فطرت دروازه معنویت، ولایت حامل معنویت، عقلانیت حامی معنویت، شریعت جامع معنویت، عبودیت جلوه معنویت، عدالت شاخص معنویت، سیاست عین معنویت، توحید غایت معنویت و تمدن نوین اسلامی نشانه معنویت است و همه این حقایق الهی در واژه قرآنی «حیات طیبه» متجلی است. بنابراین مسئله محوری این نوشتار ساحات و سطوح معنویت متعالی در اندیشه و آثار استاد مطهری و روش آن «ترکیبی (نقلی ـ عقلی)» است.