آیا مناقشه آذربایجان و ارمنستان با ایده 3+3 قابل حل است؟ + صوت

سیدمحمدرضا دماوندی، رئیس انجمن دوستی ایران-ارمنستان در گفت‌وگو با ایکنا، درباره تحرکات اخیر باکو علیه ایروان و احتمال آغاز جنگ دوباره در قره‌باغ گفت: خواسته و هدفی که الهام علی‌اف به صورت آشکار و در لفافه به زبان می‌آورد مبنی بر اینکه خاک جمهوری آذربایجان باید به نخجوان متصل شود گام به گام در حال محقق شدن است و در طول زمان نشان داده که برای تحقق آن مصر است و برای رسیدن به آن متناسب با وضعیت و شرایط از ابزارهای مختلف استفاده می‌کند.

وی یادآور شد: در جنگ 44 روزه 2020 ، جمهوری آذربایجان توانست بخش‌هایی از قره‌باغ را بازپس‌گیری کند و طبیعتاً به مرزهای ارمنستان در استان سیونیک نزدیک‌تر شد و شرایط و وضعیت مناسب‌تری پیدا کرد برای اینکه بتواند خواسته الحاق نخجوان به جمهوری آذربایجان را محقق کند.

رئیس انجمن دوستی ایران-ارمنستان ادامه داد: نکته‌ای که وجود دارد این است که خواست آذربایجان کاملاً در تضاد با منافع ملی ما قرار دارد؛ زمانی هست بحث اتصال از طریق راه‌های ارتباطی وجود دارد و این راه‌های ارتباطی از زمان اتحاد جماهیر شوروی وجود داشته و طبیعتاً کسی مخالفتی با احیای راه‌های ارتباطی ندارد و همانطور که جمهوری آذربایجان طی سال‌‎های گذشته توانسته از راه‌های ارتباطی ایران استفاده کند تا به نخجوان دسترسی داشته باشد، با همین شیوه می‌تواند از طریق روابط دوستانه با ارمنستان به طور رسمی از راه‌های ارتباطی این کشور بهره ببرد اما در حال حاضر مسئله اصلی و مشکل‌‍ساز آن است که آنها خواهان کریدوری هستند که بر آن اعمال حاکمیت کنند و اگر این اتفاق بیفتد مسیر و راه‌های ارتباطی ایران با ارمنستان مسدود خواهد شد.

ترکیه به دنبال تحقق ایده جهان ترک

دماوندی با اشاره به دیدار اردوغان با مقام معظم رهبری گفت: در این دیدار مقام معظم رهبری خطاب به اردوغان و مقامات آذربایجانی به صراحت گفتند این راه ارتباطی سابقه چند هزار ساله دارد و از این طریق ایران به ارمنستان متصل می‌شود و خطوط قرمز و اساسی ماست که جابجایی آن قابل قبول نیست اما در حال حاضر آنچه که در صحنه مشاهده می‌کنیم آن است که آذربایجان و ترکیه به شدت به دنبال جابجایی مرزها هستند،.

وی در این رابطه افزود: اردوغان به شدت به دنبال تحقق ایده جهان ترک است و از گذشته هم این ایده وجود داشته و برای عملیاتی ساختنش به این کریدور نیاز دارد. از سوی دیگر از منظر آنها کریدور مذکور صرفاً کارکرد اقتصادی ندارد بلکه کارکرد نظامی هم دارد و می‌تواند مقدمه‌ای برای گسترش ناتو به شرق محسوب شود.

رئیس انجمن دوستی ایران-ارمنستان با بیان اینکه تحولات منطقه جدیت آذربایجان و ترکیه را برای تحمیل این خواسته و نظر به ارمنستان نشان می‌دهد، گفت: این دو کشور می‌خواهند ارمنستان را مجاب کنند تا موافقت رسمی خودش را برای شکل‌گیری این کریدور اعلام کند اما اگر ارمنستان از این موضوع تبعیت نکند احتمال اقدام نظام آذربایجان علیه ایروان وجود دارد و دور از ذهن نیست.

دماوندی تأکید کرد: ما باید با این موضوع هوشمندانه رفتار کنیم و تصورمان این نباشد در نهایت اتفاقی رخ نخواهد داد. همانطورکه جنگ 2020 رخ داد جنگ‌های دیگری هم در منطقه می‌تواند به وقوع بپیوندد به ویژه اینکه ممکن است روسیه با توجه به شرایط کنونی‌اش توان و جدیت لازم و کافی را برای حضور در قفقاز جنوبی به کار نبندد.

واکنش احتمالی ایران به نادیده گرفته شدن خطوط قرمزش

وی با اشاره به خطوط قرمز جمهوری اسلامی ایران و واکنش کشورمان نسبت به احتمال زیرپا گذاشتن این خطوط قرمز از جانب طرف مقابل گفت: استنباط شخصی من این هست که ما از اراده لازم و قاطعیتی که باید در زمان مناسب مورد استفاده قرار می‌گرفت، برخوردار نیستیم. به عنوان مثال بعد از جنگ 2020 مقام معظم رهبری از بازپس‌گیری برخی سرزمین‌های از دست‌رفته آذربایجان از سوی باکو احساس خشنودی کردند ولی در عین حال در صحبت‌هایشان به یک نکته اساسی یعنی حفظ حقوق ارامنه ساکن منطقه هم اشاره کردند، ولی در حال حاضر شاهد هستیم طی هشت ماه گذشته ساکنان ارمنی این مناطق تحت محاصره قرار دارند و لذا سؤال این است وقتی مقام معظم رهبری می‌فرمایند حقوق ارامنه ساکن در منطقه باید حفظ شود، مقامات در این هشت ماه چه اقدام عملی برای اجرای منویات معظم‌له انجام داده‌اند؟ آیا به طور مثال هلال احمر جمهوری اسلامی ایران دست به ارسال کمک‌های پزشکی و دیگر کمک‌های انسان‌دوستانه به مناطق تحت محاصره زده است؟ قطعاً انجام نداده است.

رئیس انجمن دوستی ایران-ارمنستان بیان کرد: متأسفانه در عرصه سیاست خارجی به ویژه در حوزه قفقاز جنوبی و منازعات میان ارمنستان و آذربایجان فاقد ابتکار عمل هستیم و بیشتر در حالت طرح موضوعات در قالب سخنرانی‌ها و اینگونه مسائل به سر می‌بریم، در صورتی که اگر قفقاز جنوبی را بخشی از سرزمین‌های جداشده از خاک ایران بدانیم که با آنها اشتراکات فرهنگی و تاریخی داریم باید نقش پررنگ‌تری را در منطقه ایفا کنیم.

دماوندی ادامه داد: در حقیقت باید تعیین‌کننده باشیم نه اینکه صرفاً به عنوان یک بازیگر تحولات را دنبال کنیم. طبیعی است که اعلام مواضع و اینکه چه موضوعاتی خطوط قرمز جمهوری اسلامی ایران هستند باید اتفاق بیفتد اما نباید در این مرحله متوقف شویم و اعلام خطوط قرمز به تنهایی مشکلات را حل نمی‌کند بلکه برای حفاظت از منافع خودمان باید اقدامات بهتر و بیشتری انجام گیرد. یا اینکه اعلام کنیم بازیگران فرامنطقه‌ای حق ندارند در این منطقه حضور پیدا کنند صرفاً یک اعلام مواضع است ولی مابه‌ازای بیرونی آن برای اقدام عملی ما برای ممانعت از ورود بازیگران منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای چیست؟

آیا ایده 3+3 عملیاتی شده است؟

وی با اشاره به ایده 3+3 گفت: این ایده حدود 25 سال پیش از سوی جمهوری اسلامی ایران اعلام شد و ابتکار نظام در دهه 70 در خلال جنگ اول آذربایجان و ارمنستان محسوب می‌شود ولی در تمامی این سال‌ها که سپری شده هیچ اقدام عملی برای شکل‌گیری و تحقق آن صورت نگرفته و یکی از دلایلش هم ناشی از این است که ارمنسان و آذربایجان بنا به دلایلی نگاهشان به حمایت‌های فرامنطقه‌ای است و به نوعی تمایل دارند پای قدرت‌های خارجی به این مناقشه باز شود تا از توان آنها استفاده کنند.

رئیس انجمن دوستی ایران-ارمنستان تأکید کرد: به هر حال باید پذیرفت خواست جمهوری اسلامی ایران تنها یک موضوع است ولی این خواست به تنهایی تعیین‌کننده معادلات نخواهد بود. به هر حال این کشورها ارتباطاتی را با دیگر بازیگران برقرار کرده‌اند که مثلاً آذربایجان با اسرائیل این ارتباط را برقرار کرده یا اینکه به نحوی فرانسه و آمریکا در قالب گروه مینسک وارد این مناقشه شده‌‎اند. پس در شرایط و وضعیت امروز طبیعتاً نمی‌توان بازیگران منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای را از معادله خارج کرد اما بحث رژیم صهیونیستی کاملاً متفاوت است و ما به آن به چشم یک بازیگر نگاه نمی‌کنیم و آن را یک وسیله برای تخریب معادلات دوجانبه ایران با همسایگان لحاظ می‌کنیم.

دماوندی در پایان گفت: ما باید از زبان گفت‌وگو استفاده کنیم و از ظرفیت‌های دیگر کشورها برای کمک به حل موضوع بهره ببریم، بنابراین ایران، ترکیه و روسیه در قدم اول به دلیل هم‌جواری با قفقاز جنوبی اولویت اول محسوب می‌شوند که باید در موضوع مشارکت داشته باشند و برای حل مشکل میان آذربایجان و ارمنستان هم‌فکری کنند ولی در عین حال ضرورت دارد از ظرفیت دیگر کشورها هم بهره‌مند شد.

گفت‌وگو از سعید امینی