یک آیه یا روایت مخالف علم وجود ندارد

به گزارش ایکنا به نقل از روابط عمومی مرکز فقهی ائمه اطهار(ع)، آیت‌الله محمدجواد فاضل لنکرانی؛ استاد درس خارج حوزه علمیه، در دیدار مدیران و معاونان مدارس بنیاد فرهنگی امام باقر(ع) اصفهان سخنرانی کرد که سخنان وی را می‌خوانید؛

چند جمله پیرامون آیه شریفه «هل یستوی الذین یعلمون و الذین لا یعلمون» عرض می‌کنم. ترجمه ظاهری آیه گویای این است که مرتبه عالم و غیر عالم یکی نیست. اما ورای این ظاهر معنای بالاتری در این آیه نهفته است. روایاتی که در مقام بیان فرق عالم و جاهل می‌فرمایند ارزش یک ساعت تفکر یا عبادت یک عالم به اندازه هفتاد سال عبادت جاهل است ریشه‌ در همین آیه دارد. همچنان که گناه عالم چندین برابر گناه جاهل است، از آن طرف نوم عالم، سکوت عالم، نگاه به عالم، عبادت شمرده شده است.

آن معنای دقیق‌ و بالاتر این است که خدای تبارک و تعالی می‌خواهد بفرماید نه اینکه من این دو را یکسان قرار نمی‌دهم اساسا معقول نیست عالم و جاهل مساوی باشند. مثل این است که بپرسیم آیا انسان و حجر با هم مساوی هستند؟ معنای این استفهام انکاری آن است که معقول نیست این دو یکی باشند، نه اینکه خداوند مرتبه انسان را یکی دو مقام بالاتر از حجر قرار داده است، شما خودتان اهل علم و فن هستید اگر کسی بپرسد انسان چند درجه از حمار بالاتر است؟ یا چند درجه از حجر بالاتر است؟ به او می‌خندید و می‌گوئید این چه سوالی است که می‌پرسید.

عالم جلوه‌گاه خدا است

مستفاد از آیه این است هرچند الله اعلم، چون انسان نمی‌تواند به صورت قطعی درباره قرآن حرف بزند، آنچه از این آیه شریفه استفاده می‌شود این است که «هل یستوی الذین یعلمون» یعنی معقول نیست انسانی که مزیّن به علم شده و در وادی علم سیر می‌کند و بر سر سفره علم نشسته با جاهل مساوی باشد. منشأ علم، خدای تبارک و تعالی است و همه علوم تجلی خداست، وجود عالم نیز تجلی‌گاه علم خداست، چرا در روایات از قول خداوند فرموده‌اند «من أهان عالماً فقد أهاننی»، برای اینکه علم صفت خدا و عالم جلوه گاه خداست. اگر کسی به یک سنگ یا فرد جاهل یا حیوان اهانت کند خدا را اهانت نکرده، ولو اینکه آنها هم روی نظر دقیق عرفانی جلوه‌ای از تجلیات خدا هستند اما توهین به آنها اهانت به خدا محسوب نمی‌شود. آنها فقط مظهری از اسم حی هستند در حالی که فرد عالم افزون بر مظهر اسم حی بودن، جلوه‌گاه و مظهری از علم خدای تبارک و تعالی هم هست. 

«هل یستوی الذین یعلمون» یعنی انسانی که در مسیر علم قرار گیرد هر لحظه ظرف تجلی بیشتر خدا می‌شود، آیا معقول است با کسی که اصلاً کاری به علم ندارد مساوی باشد؟ کسی که از علم بهره‌ای ندارد، جاهل است، نه خودش را می‌شناسد و نه خدای خودش را، نه احکام را می‌داند، نه اعتقادات را، و نه اسرار این عالم را می‌داند و اصلاً‌ مسیرش یک مسیر دیگری است، این دو قابلیت تساوی را ندارند. بر مبنای ترجمه ظاهری هل یستوی الذین لا یعلمون یعنی افراد عالم چند مرتبه بالاتر از آدم‌های جاهل هستند ولی روی این معنا اصلا قابلیت برابری و کنار هم قرار گرفتن را ندارند.

این را عرض کردم تا اهمیت کارتان برای شما روشن‌تر شود، شما و همه کسانی که در این مسیر قرار دارید می‌خواهید مردم و جوانان را در مسیر علم هدایت کنید، اولاً نفس این کار عبادت است، قطعا ارزش و ثواب کار شما از اینکه تمام اموال‌تان را صدقه بدهید بیشتر است. پیغمبر اکرم(ص) هنگام فرستادن امیرالمؤمنین(ع) به یمن فرمودند اگر یک نفر به دست تو هدایت شود برتر از همه آن چیزی است که خورشید بر آن می‌تابد. برفرض ثروت کسی هزار میلیارد دلار هم باشد باز به اندازه‌ی آنچه خورشید بر آن می‌تابد نیست، ببینید جایگاه علم و عالم و معلم چقدر ارزشمند و مهم است؟ حتی در مورد کسانی که متولی فراهم‌کردن زمینه برای عالم شدن انسان‌ها هستند. چون علم تجلی خداست و موجب احیاء عالم و متعلم. شما یک نفر را عالم کنید مصداق «من احیا نفساً فکأنما احیا الناس جمیعاً» می‌گردید.

قرآن سخنی مخالف علم ندارد

این سخن بر پایه مبانی دینی ما استوار است. قدر خود را بدانید؛ خصوصاً در این زمان که دین به معنای وسیع خودش به میدان آمده است و جوانان ما به آگاهی‌های دینی بسیار نیازمندند؛ شما ببینید یک آیه در آیات قرآن یا یک روایت وجود ندارد که با علم مخالف باشد. مراحل تکوّن انسان در شکم مادر را هزار و چهارصد سال پیش قرآن چقدر زیبا بیان فرموده؟ چهل روز اول را نطفه تامیده، چهل روز دوم را علقه به معنای خون بسته شده که در لغت به زالو هم علقه می‌گویند. امروز با این دستگاه‌های پیشرفته از آن عکسبرداری رنگی کرده‌اند کاملاً به شکل زالو است.

آن زمان که اصلاً نمی‌توانستند بفهمند درون رحم یک زن چه خبر است قرآن این خبر را داده و من شنیدم برخی از اطبا در آمریکا وقتی این آیه را شنیدند مسلمان شدند و گفتند اینکه قرآن در آن زمان این مسئله را مطرح کرده معلوم می‌شود کلام یک انسان نیست کلام خدا و وحی است. به هرحال متون دینی ما کاملا مطابق با علم است و در طول این 1400 سال یک مورد هم پیدا نشده که با علم مخالفت داشته باشد بلکه برعکس هر چه علم و تجهیزات علمی پیشرفته تر شود انطباق آیات با علم روشنتر می‌گردد.

امیدواریم به برکت این انقلاب، مخصوصاً در شرایط حاضر بتوانید عالمان متعهد، عالمانی که پنجره‌های زیادی از افق‌های علم را به روی بشر باز کنند، تربیت کنید تا به جامعه بشری و به اسلام و انقلاب خدمت کنند.