دانشگاه اسلامی بدون فرهنگ و جامعه اسلامی ممکن نیست

به گزارش ایکنا، حجت‌الاسلام والمسلمین حمید پارسانیا؛ عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی، 9 آذرماه در سلسله نشست‌های «بازخوانی انتقادی ایده‌های دانشگاه اسلامی، علوم انسانی اسلامی، وحدت حوزه و دانشگاه» که از سوی دفتر تبلیغات اسلامی حوزه قم برگزار شد با بیان اینکه برخی رویکردها دانشگاه اسلامی را به دانش اسلامی مرتبط می‌دانند که در ایران به خصوص بعد از انقلاب به صورت جدی مطرح شده، گفت: این پرسش عنوان شد که آیا دانشگاه اسلامی، دانشگاهی است که مسجد در آن باشد و ارز‌ش‌های اسلامی در بین دانشجویان و استادان رعایت شود یا نحوه ورود و خروج دانشجویان در فضا چنین و چنان باشد یا معماری آن چگونه باشد یا اینکه محتوای معرفتی دانشگاه، اسلامی باشد. این رویکردها گفته یا ناگفته وجود داشت و اعمال شد.

وی ادامه داد: گاهی هم گفته می‌شد که دانشگاه اسلامی دانشگاهی است که حجاب در آن رعایت شود که برداشت ناقصی هم از آن صورت می‌گرفت در حالی که مراد افراد مطرح‌کننده این بود که اگر ارزش‌ها رعایت نشوند محتوا و معرفت دانشگاه هم با خدشه روبرو خواهد شد و خراب خواهد شد.

پارسانیا با اشاره به ایده تاریخی دانشگاه اسلامی با بیان اینکه باید میان دانشگاه اسلامی و ایده دانشگاه اسلامی به لحاظ تاریخی تفاوت قائل شویم، گفت: مثلا ممکن است کسی سالم باشد ولی ایده برای سلامت نداشته باشد چون این سلامت و سلامتی برای این جامعه، مسئله نشده است بنابراین ایده دانشگاه اسلامی با خود دانشگاه اسلامی فرق دارد ضمن اینکه محور بحث ما در جامعه‌شناسی تاریخی دانشگاه، بعد فردی نیست بلکه جایگاه اجتماعی این موضوع است.

پارسانیا با بیان اینکه مراد از دانشگاه اسلامی، فقط کلمه دانشگاه نیست بلکه نظام درسی و آموزشی است که حتی ممکن است نام مدرسه آموزش عالی یا حوزه علمی و حوزه علمیه یا نظامیه داشته باشد، تصریح کرد: موضوع دیگری که می‌توان بحث کرد ریشه اسلامی بودن دانشگاه و علم حتی در دوره انبیاء و اسلام است زیرا در آن دوره نامی از دانشگاه و حوزه نبود ولی آموزش تعالیم دینی به مردم وجود داشت.

غفلت از نعمات مستمر

عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی با بیان اینکه وقتی چیزی ایده شد یعنی در سطح خودآگاهی مطرح و تبدیل به مسئله می‌شود، اظهار کرد: وقتی خطر و چالشی پیدا شد مسئله شکل می‌گیرد؛ مسائل زیادی در کنار ما به صورت عادی وجود دارد مثلا هوا را روز و شب استنشاق می‌کنیم و از این نعمت غافل هم هستیم ولی وقتی یک لحظه از آن محروم شدیم متوجه ارزش آن خواهیم شد کما اینکه هوای آلاینده و کثیف امروز برای بسیاری از کشورها به مسئله دشواری تبدیل شده است.

پارسانیا با بیان اینکه دانشگاه اسلامی در مقاطع فراونی وجود داشته است ولی کسی بحث نکرده است که دانشگاه ما اسلامی هست یا خیر، گفت: هیچ جامعه‌ای بدون علم و نهاد سیاست و اقتصاد و فرهنگ نمی‌تواند باشد که در طول تاریخ هم این مسئله وجود داشته است و هر فرهنگی در تناظر با نهاد علم قوام یافته است. اگر جامعه اساطیری باشد باید کاهنان و اسطوره‌هایی وجود داشته باشند و یا وقتی زیست طبیعی دارد از علم استفاده می‌کند ولی در مورد برنامه‌ریزی درباره این علم احساس خطر ندارد. نظام ترافیک اگر مشکل نداشته باشد هیچ کسی بحث نمی‌کند که چه باید بکنیم که ترافیک کم شود.

استاد حوزه و دانشگاه اضافه کرد: اگر علم و دانشی گرفتار بحران و چالش شود تازه بحث بر سر این است که علم چیست و آیا این علم، علم است یا سفسطه و آیا این عالم، عالم است یا خیر؟ چیزی که برای سقراط هم پیش آمد و او چنین ماجرایی داشت زیرا الهه‌ها را زیر سؤال برد و نظم اجتماع را بهم ریخت. در هر قومی ولو اگر زیست اسلامی هم نداشتند کسانی بودند که دعوت به خود و علم خود می‌کردند و این نشان می‌دهد علم متناسب با آن فرهنگ وجود داشته است زیرا هیچ انسانی بدون نگاه الهیاتی نمی‌تواند باشد.

وی تاکید کرد: حتی اگر جامعه و انسانی، الهه‌ای را نفی کند باز ممکن است الهه دیگری مانند ماتریالیسم و اومانیسم را جای آن بگذارد.

عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی با بیان اینکه اگر فرهنگ اسلامی در طول تاریخ بوده است دانشگاه و علم اسلامی هم وجود داشته است، اظهار کرد: اگر اسلام ناب وجود داشته است فرهنگ و علم با همان تفسیر ناب داشته است و برعکس اگر اسلام منحرف بوده علم و فرهنگ آن هم واجد این انحراف بوده است. اگر نزاعی میان قرائت‌ها و زیست اسلامی وجود داشته است متناظر با آن دانش‌های مرتبط با خود را هم داشته است.

دانشگاه اسلامی بدون فرهنگ اسلامی ممکن نیست

پارسانیا تاکید کرد: دانشگاه اسلامی به عنوان واقعیت اجتماعی بدون فرهنگ و جامعه اسلامی نمی‌تواند باشد و اگر عالمان و هویت علم یک جامعه اسلامی نباشند تمدن آن هم دچار چالش خواهد شد و دیر یا زود دگرگون خواهند شد. 

استاد حوزه و دانشگاه با تاکید بر اینکه هویت دانشگاه اسلامی هویتی متناظر با فرهنگ و علم جامعه است، اظهار کرد: در دهه‌های بعد از انقلاب اسلامی ایده دانشگاه اسلامی به شدت مطرح شده است ولی اینکه بعد از مواجه با علم مدرن بوده است یا خیر و یا قبل از انقلاب هم مطرح بوده است یا نه جای بحث بیشتری دارد؛ اینکه در گذشته، بحث عالم و علم اسلامی و نهاد علم اسلامی وجود داشته است یا خیر جای بحث دارد؛ تردیدی نیست که جهان اسلام در مواجهه با میراث تمدنی و فرهنگ‌های دیگر دانش‌هایی را از آنان گرفته است کما اینکه امروز چون علوم در فرهنگی دیگر قوام یافته است برای ما چالش و مسئله شده است.

پارسانیا با بیان اینکه هر چه را غرب علم می‌گوید ما با پیشینه علم در تاریخ خودمان یکسان می‌گیریم در حالی که علم مفهومی جدید از قرن 19 به بعد است، اظهار کرد: اقبال می‌گوید تاریخ دو مقطع دارد یکی کودکی و دیگری بلوغ و پیامبر اسلام در مرز دو جهان قدیم و جدید ایستاد و جهان جدید باید با علم اداره شود لذا معجزه پیامبر هم کتاب و علم است در حالی که جهان قدیم باید با معجزه هدایت شود. 

استاد حوزه و دانشگاه تصریح کرد: مواجهه ما با علم مدرن باید تغییر یابد زیرا علم جدید، دانشی دیگر و متفاوت از علمی است که در قرون گذشته تاریخ اسلام و جهان وجود داشته است.