خلأ استنباط نظریه قرآنی روایی در سیاست‌گذاری فرهنگی

به گزارش ایکنا، سیدمجید امامی، دبیر شورای فرهنگ عمومی کشور، 18 دی ماه در دومین نشست تخصصی کاربردی‌سازی مطالعات قرآنی روایی در سیاست‌گذاری فرهنگی که از سوی دبیرخانه شورای فرهنگ عمومی کشور با همکاری پژوهشگاه فرهنگ و هنر وزارت ارشاد برگزار شد، به موضوع «کاربست روایات مدارج ایمان در سیاست‌گذاری و حکمرانی فرهنگی» پرداخت.

وی با بیان اینکه در دانشگاه امام صادق(ع) و باقرالعلوم(ع) و برخی مراکز دیگر در این عرصه گام برداشته‌‌ شده است ولی هنوز در استنباط نظریه قرآنی روایی برای سیاستگذاری فرهنگی احساس خلأ داریم، تأکید کرد: بر حوزه و دانشگاه واجب است که روی این مسئله کار کنند. رئیس جمهور هم تأکید کردند باید روی مبانی قرآنی فرهنگ کار شود و البته در برخی نهادها کار شده است ولی باز شاهد خلأهای زیادی هستیم.

وی با بیان اینکه خلأ یعنی اینکه یک دانشجوی دکتری سیاستگذاری فرهنگی بتواند چند مقاله و حتی نظریه‌پردازی در این زمینه داشته باشد، گفت: برخی روایات به نحو بهت‌آوری به مراتب ایمان اشاره کرده‌اند و یک هنجار را هم مقدمه‌چینی کرده است زیرا امر سیاستی مستقیماً با نظریات هنجاری کار دارد و این نظریات، بزرگ‌ترین تغذیه‌کننده امر سیاستی هستند؛ حتی نظریه هنجاری در مارکسیسم و لیبرالیسم هم وجود دارد.

امامی با بیان اینکه بدنه الهیات ابراهیمی مخصوصا@ اسلام و مسیحیت می‌توانند در این زمینه حرف برای گفتن داشته باشند، افزود: اهمیت نظریه هنجاری به شدت زیاد است زیرا ما در کارکرد این نظریات هنجاری نیازمند تبیین زیادی هستیم. دو روایت از امام صادق(ع) که به 7 سهم ایمان اشاره دارد و روایت 10 درجه ایمان را در این زمینه داریم.( إنَّ الإیمانَ عَشرُ درجاتٍ بِمنزِلَةِ السُّلَّمِ یُصعَدُ منهُ مَرقاةً...).

وی تصریح کرد: در این دو روایت هم مفهوم درجه و هم سهم مطرح شده است؛ در متن این دو روایت چند مفهوم جدی وجود دارد که غیر از وجه هنجاری که می‌گوید فلان کار را در تبلیغ و مدیریت فرهنگی جامعه نکنید، در نسبت امر سیاستی و الهیاتی نقش دارد. اولین مفهوم «سلم با تشدید لام» یعنی نردبان است و مفهوم دیگر هم احتمال است که در ادبیات دینی از جمله زیارت جامعه کبیره تعبیر «مُحْتَمِلٌ لِعِلْمِكُم» را داریم.

تبلیغ دین متناسب با ظرفیت جامعه

وی ادامه داد: یعنی گویی بدیهی شمرده شده است که فرایندی برای تبلیغ و تربیت دینی وجود دارد و احتمالاً مفهوم گنجایش و تحمل افراد، جزء رکن این فرایند است، یعنی ما با تبلیغ دین بر ظرفیت فطرت‌ها، امری سوار می‌کنیم که البته گاهی ممکن است خارج از ظرفیت مردم باشد.

امامی افزود: مفهوم دیگر از روایت تعبیر «ما لا یطیق» یعنی چیزی که خارج از توان افراد است، گرفته شده است؛ یعنی نباید دیگران را به عسر و حرج بیاندازیم وگرنه مفهوم متقابل آن، کسر و شکستن پیش خواهد آمد(و لا تَحملنَّ عَلیهِ ما لا یُطِیقُ فَتَکسِرَهُ! فَإنَّ مَن کَسَرَ مُؤمِنًا فَعَلَیهِ جَبرُهُ.) این دو مفهوم برای آسیب‌شناسی تبلیغ و مدیریت فرهنگی خیلی کاربرد دارد.

تأکید بر مراتب ایمان

دبیر شورای فرهنگ عمومی کشور با بیان اینکه میان تربیت و سیاست و عرف و قانون نسبت وجود دارد، اظهار کرد: در جایی قانون تلاش می‌کند تا حریم عرف را نگاه دارد مانند قانون پوشش ولی در هر حال، در مدیریت نسبت قانون و عرف، سلسله مراتب ایمان تأکید بر تنوع فرهنگی دارد. مسئله دیگر این است که سلسله مراتب ایمان، ابزارهای سیاستی متنوعی نیاز دارد که باید به صورت متوازن به آن اشراف داشته باشیم. مثلاً ما در مورد تقویم در شرایط عادی، هم باید به مناسبت غدیر و شعبان توجه داشته باشیم و هم به روز مهرگان، یا به روز زیتون و گندم و شکرگزاری و ... توجه کنیم.

امامی با بیان اینکه اصل تدریج از اصول مهم دیگر در سیاست‌گذاری فرهنگی است که این اصل در سند سیاست فرهنگی کشور آمده است، گفت: نباید آن را فقط در حد لسانی مدنظر بگیریم زیرا مسیر جامعه اسلامی از تعامل بینش مؤمنان، عمل صالح و عاطفه ایمانی و کنش آنان در درجات مختلف شکل می‌گیرد. حتماً حکومت اسلامی دوست دارد مردم را به سمت بهشت سوق بدهد و باید زمینه را برای آن فراهم کند ولی این مسئله با عاطفه و محبت ایمانی و تعامل مؤمنانه ایجاد خواهد شد.

وی افزود: ما نمی‌توانیم یک شبه یک امر فرهنگی را حاکم کنیم، یعنی باید بدانیم که یک فرایند است. نسبت میان ایمان و سیاست، بحث اولیه و الفبا در نظریات سیاست‌گذاری فرهنگی است.