نقد ادعاهای مطرح شده در کتاب «افسانه‌های قرآن»

به گزارش ایکنا، حجت‌الاسلام والمسلمین سیدحسین رضوی، کارشناس علوم دینی در مقاله‌ای که طی نشست تخصصی در محل نمایشگاه بین‌المللی قرآن شب گذشته، ۴ فروردین ارائه کرد به شبهه غیرالهی بودن قرآن کریم پاسخ داد؛ موضوعی که از سوی فردی با نام مستعار «دکتر سها» مطرح شده است.

در بخشی از این مقاله آمده است: افسانه‌انگاری یا خرافه­‌انگاری قصص قرآنی سابقه‌­ای ديرينه داشته و به زمان نزول قرآن کریم برمی‌­گردد. در همان عصر عده‌­ای با هدف انکار حقانیت قرآن کریم و رسالت پیامبر(ص)، آیات قرآنی را «اساطیر الاولین: داستان­‌های پيشينيان» می­‌خواندند.

این نگرش همچنان ادامه داشت تا اینکه در دوران معاصر و به موازات پيشرفت­‌های علمی نوعاً مبتنی بر پایۀ جهان­‌بینی تجربی، دیدگاه افسانه‌­انگاری قصص موجود در متون مقدس و از جمله قرآنی تشدید شد. هدف از طرح این دیدگاه اثبات غیرالهی بودن قرآن کریم است. سها نیز در این خصوص در مقدمه فصل 17 (افسانه‌­های قرآن) می‌­گوید: عمده مطالب قرآن از محيط زمان محمد گرفته شده‌ و گاه محمد تغييراتی اندك در آنها ايجاد كرده‌­ است. بزرگان مكه كه تاجران بزرگی بودند و به نقاط دور دست سفر می‌كردند و طبعاً از افسانه­‌های ملل مختلف اطلاع داشتند، می‌گفتند كه قرآن افسانه‌های پيشينيان است كه سخن درستی است.

رضوی در پاسخ به طرح چنین دیدگاه‌هایی، ضمن واکاوی مفهوم «اسطوره» و مسائل مربوط به آن، به یک نمونه از نقدهای سها درباره قرآن پرداخته است: یکی از داستان­‌های قرآنی که سها در فصل 17 (افسانه‌­های قرآن) به نقد آن پرداخته و آن را غیرواقعی دانسته­، داستان طوفان حضرت نوح(ع) است. او در این رابطه می­‌گوید: «داستان نوح هم افسانه‌­ای ساخته بشر است كه در اسناد باستان­‌شناسی قبل از تورات هم به آن اشاره شده و تورات هم آن‌را ذكر كرده و سپس به قرآن راه يافته­‌ است.»

وی در پاسخ به این ادعا تلاش کرده است با بیان ادله و نشانه‌هایی، خلاف بودن چنین ادعایی را از سه جنبه اسطوره­ شناختی، زمین­شناختی و باستان­شناختی مورد بررسی و تجزیه و تحلیل قرار دهد و تأکید می‌کند که بر خلاف ادعای سها مبنی بر فاقد سند يا شاهد تاريخی، جغرافيائی و باستان‌شناسی بودن داستان‌های قرآنی، وجود این داستان­‌ها در قرآن کریم که حقانیت آن به وسیله گفتمان اعجاز قابل اثبات است، خود سندی غیر قابل خدشه بوده و علاوه بر آن، در نمونه بررسی شده (طوفان نوح علیه ­السلام) اثبات شد که چنین شواهدی از منظر اسطوره‌­شناختی و زمین­‌شناختی قابل ارائه هستند.

بخش دیگری از مقاله حجت الاسلام سید حسن رضوی به موضوع اثرﭘﺬﻳﺮی ﻗﺮآن کریم از اشعار جاهلی با ادعای برخی قرآن‌­پژوهان اروپایی اختصاص یافته و تصریح شده است: دلیل اصلی ادعاهایی که در این زمینه مطرح می‌شود، تشابه بین برخی آیات قرآن با اشعار جاهلی بود. توضیح بیشتر اینکه در ﻣﯿﺎن اﺷﻌﺎر ﻣﻨﺴﻮب ﺑﻪ عصر جاهلی، منقولات و ﻋﺒﺎرتﻫﺎیی ﻣﺸﺎﻫﺪه ﻣﯽﺷﻮد ﮐﻪ ﺑﺎ برخی از آیات ﻗﺮآﻧﯽ ﺷﺒﺎﻫﺖهایی دارند. برخی از این اشعار، در قالب روایاتی نقل شده و این گمانه را برای مخالفان به وجود آورده­‌است که این اشعار ﯾﮑﯽ از ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻗﺮآن کریم است.

وی با بیان اینکه ماهیت حدیث‌­گونه این اشعار و نیز اینکه اساس استدلال سها در ادعای اثرپذیری قرآن از اشعار جاهلی و برابری این اشعار با آیات قرآنی، بر دو فرض تقدم زمانی اشعار جاهلی بر قرآن کریم و نیز اﻋﺘﺒﺎر منقولات و روایات مشتمل بر اﯾﻦ اﺷﻌﺎر استوار است، ضمن بررسی مختصری درباره اصالت شعر عرب، موضوع ادعایی را از سه جنبه مورد بررسی و نقد قرار داده است: 1. اعتبارسنجی روایات مورد استناد سها از نظر سندی، 2. تاریخ‌­گذاری این دسته از روایات و منقولات 3. بررسی انگیزه جعل و وضع این اشعار.

بخش دیگری از مقابله سیدحسین رضوی به «تورات‌انگاری برخی از آیات قرآن کریم» اختصاص یافته است. وی در این رابطه می‌نویسد: وجود تشابهات و همخوانی‌­های ظاهری میان برخی از آیات قرآن کریم بـا کتـاب مقـدّس (خصوصاً تورات)، باعث به وجود آمدن ادعای تأثّر قرآن کریم از کتـاب مقـدّس شده که سابقه‌­ای طولانی داشته و به زمان «یوحنای دمشقی» (یعنی در قرن دوّم هجری) برمی­‌گردد. این ادعا در سده‌­های اخیر  از سوی خداناباوران و خاورشناسانی همچون اکسـیم رودنسـون، آبراهـام گـایگر، ویلیام کلیر تسـدال، هارتوی هرشفلد، ریچارد بل و ... به صورت گسترده طـرح و بررسی شده‌ ­است و سها هم در این زمینه می­‌گوید: «اگر كسی يك بار قرآن را خوانده باشد و سپس كتاب تورات را بخواند، از وسعت شباهت بين قرآن و تورات حيرت زده می‌­شود».

رضوی در نقد این ادعا می‌نویسد: بر خلاف ادعای سها، اگر كسی يك بار قرآن و سپس کتاب مقدس (خصوص تورات) را بخواند، بیش از شباهت­‌هایی که بين قرآن و کتاب مقدس مشاهده می­‌کند، از تفاوت‌­های حیرت­‌انگیز بین این دو کتاب _ در موضوعات مختلف‌_ حيرت‌زده خواهد شد. این اختلافات چنان برجسته و قابل توجه است که به استناد آیاتی از قرآن و حتی خود کتاب مقدس، موضوع «تحریف کتاب مقدس» را مطرح کرده و واکنش علمای مسیحی و یهودی را برانگیخته­ است.