جایگاه انتخابات و مشارکت مردم در اندیشه امام(ره)
در اندیشه امام(ره) تحقق اهداف جمهوری اسلامی بدون حضور مردم ممکن نیست و انتخابات ابزاری است که اراده و خواست مردم برای انتخاب مسئولان و اداره کشور را عملی می‌کند؛ به همین دلیل است که می‌فرمایند: «اینجا آرای ملت حکومت می‌کند. اینجا ملت است که حکومت را در دست دارد. این ارگانها را ملت تعیین کرده است و تخلف از حکم ملت برای هیچ یک از ما جایز نیست و امکان ندارد.»
با پیروزی انقلاب اسلامی که با مشارکت حداکثری مردم در فرآیند نهضت اسلامی تحت رهبری امام خمینی(ره) حاصل شد این فکر در ذهن برخی انقلابیون شکل گرفت که حال که انقلاب به پیروزی رسیده دیگر نیازی به مشارکت و رأی مردم و انتخابات نیست و از آنجا که همه مردم پیرو امام(ره) هستند می‌پذیرند اما امام(ره) با رد چنین دیدگاهی و تأکید بر ضرورت حضور فعالانه مردم در همه صحنه‌ها از جمله انتخابات، نشان دادند که قوام، بقا و مشروعیت نظام جمهوری اسلامی وابسته به حضور و مشارکت مردم است و به همین دلیل حتی انتخابات در کشور به خاطر جنگ تحمیلی یک روز هم به عقب نیفتاد چه برسد به اینکه لغو شود.
اما این روزها عده‌ای در حال ترویج این ایده هستند که مشروعیت نظام با مشارکت حداقلی و کمرنگ مردم هم مشکلی پیدا نمی‌کند و یا اساسا مردم را به خاطر نوع انتخاب‌شان سرزنش کرده و بیان می‌دارند که اتفاقا مشارکت پرشور باعث این مشکلات شده و به همین دلیل می‌توان با سطحی از مشارکت به یک انتخاب درست و مطمئن رسید که بی‌تردید چنین دیدگاهی در تضاد کامل با نظرات و اندیشه سیاسی امام خمینی(ره) و رهبر معظم انقلاب است و به نوعی تحریف آرمان‌های امام(ره) و انقلاب محسوب می‌شود.
به همین دلیل ضروری است با مرور و بازخوانی دیدگاه‌ها و بیانات امام(ره) در خصوص اهمیت انتخابات و ضرورت مشارکت همه آحاد مردم، مانع از ترویج و اشاعه این دیدگاه‌های انحرافی شد. در همین راستا در این نوشتار به بخش‌هایی از بیانات امام(ره) طی سال‌های پس از پیروزی انقلاب ارائه شده که به شرح ذیل است:
«قهراً وقتی یک دولت صالح پیش آمد، مردم را آزاد می گذارند برای انتخابات؛ قهراً وقتی انتخابات آزاد شد مردم- مردمْ که همه غیر صالح نیستند، مردم اکثرشان صالحند، مردمِ خوبی اند، دلشان می خواهد مملکتشان صحیح باشد، سالم باشد، اقتصادشان صحیح باشد، همه چیز را دلشان می خواهد، از خدا می خواهند که صُلَحایی بالای سرشان باشد- قهراً وقتی که انتخابات آزاد شد و این اشخاص غیر صالح دخالت در آن نکردند، در مجلسْ اشخاص صالح می روند. وقتی اشخاص صالح در یک مجلسی رفتند، دولتِ صالح برپا شد، رئیس جمهور صالح شد، این مخالف مصلحت مملکت عمل نخواهد کرد.» (صحیفه امام؛ ج 5، ص 321)
«امروز شرکت در انتخابات ریاست جمهور نه فقط یک وظیفۀ اجتماعی و ملی است، بلکه یک وظیفۀ شرعی اسلامی و الهی است که شکست در آن، شکست جمهوری اسلامی است، که حفظ آن بر جمیع مردم از بزرگترین واجبات و فرایض است و وسوسه در آن از شیطان بلکه عمال شیطان بزرگ است. برادران و خواهران با هوشیاری بسیار و دید اسلامی سیاسی با مسائل برخورد کنید و از وسوسۀ منحرفان و مخالفان اسلام و وابستگان به سیاست اجانب اجتناب نمایید که اینان با هر وسیله می خواهد پایه های جمهوری اسلامی را متزلزل کنند، و به خیال رسیدن به مقاصد خودشان، از هر فرصتی بهره برداری نمایند و نگذارند که شما در این امر حیاتی که شخصیت خود و کشورتان بسته به آن است شرکت کنید.» (صحیفه امام؛ ج 15، ص 250)
«مسئلۀ دیگر قضیۀ انتخابات است که من در عین حال که قبلاً هم تذکر دادم، حالا هم تذکر می‌دهم به همۀ ملت که همۀ این شرارت‌ها که در سطح کشور الآن می‌شود ممکن است برای این باشد که شما را از رفتن به پای صندوق بترسانند و شما را از خدمت به اسلام و خدمت به مسلمین سست کنند و باید همۀ ما در این امر توجه داشته باشیم که این یک امر حیاتی است برای جمهوری اسلام.» (صحیفه امام؛ ج 15، ص 260)
«اینجا آراء ملت حکومت می کند. اینجا ملت است که حکومت را در دست دارد. این ارگانها را ملت تعیین کرده است و تخلف از حکم ملت برای هیچ یک از ما جایز نیست و امکان ندارد.» (حکومت اسلامی و ولایت فقیه در اندیشه امام خمینی (ره)، ص 724)
«انتخابات در انحصار هیچ کس نیست، نه در انحصار روحانیون است، نه در انحصار احزاب است، نه در انحصار گروه‌هاست. انتخابات مال همه مردم است. مردم سرنوشت خودشان دست خودشان است و انتخابات برای تأثیر سرنوشت شما ملت است. از قراری که من شنیده‌ام در دانشگاه بعض از اشخاص رفته‌اند گفته‌اند که دخالت در انتخابات، دخالت در سیاست است و این حق مجتهدین است. تا حالا می‌گفتند که مجتهدین در سیاست نباید دخالت بکنند، این منافی با حق مجتهدین است، آنجا شکست خورده‌اند حالا عکسش را دارند می‌گویند. این هم روی همین زمینه است، اینکه می‌گویند انتخابات از امور سیاسی است و امور سیاسی هم حق مجتهدین است هر دویش غلط است. انتخابات سرنوشت یک ملت را دارد تعیین می‌کند. انتخابات بر فرض اینکه سیاسی باشد و هست هم، این دارد سرنوشت همۀ ملت را تعیین می‌کند، یعنی آحاد ملت سرنوشت زندگیشان در دنیا و آخرت منوط به این انتخابات است.» (همان، ص 725)
«از 15 خرداد تاکنون آنچه شده است، آنچه تحقق پیدا کرده است، با فعالیت همین قشر و با جان‌نثاری همین جمعیت و با خون‌دادن همین طبقه بوده است. اینها حق دارند در همه چیزهایی که باید تحقق پیدا بکند رأی بدهند. آنهایی که در خارج بودند و حالا آمده اند و آنهایی که در خارجِ صف بوده اند و حالا وارد صف شده اند هیچ حقی در این نهضت ندارند. و نظر آنها هیچ اعتباری ندارد. نظر آن ملتی که نهضت را به وجود آورد و قدرت‌های بزرگ را شکست، و بعد از این هم دنبال همین قدرت خواهد بود، تمام حَظّ مال اینهاست. نظرهای اینها میزان است. نظرهای دیگران اگر موافق با نظر اینهاست، اگر دنبالۀ اسلام است، اگر با حفظ اسلام و احکام است، اهلاً و مرحبا؛ و اگر انحراف است آنها باید بروند آنجایی که قبلاً بوده‌اند.» (همان، ص 725 و 726)
همچنین درباره اهمیت جایگاه مردم در نظام جمهوری اسلامی حتی در خصوص مقام ولایت می‌توان به سندی اشاره کرد که گویای دیدگاه صریح امام(ره) درخصوص نقش مشروعیت‌ساز حضور مردم در نظام اسلامی اشاره کرد. امام خمینی در پاسخ به استفتای رسمی دبیرخانه مرکزی ائمه جمعه نظر صریح و کوتاه خود را مرقوم داشته اند: سؤال این بوده است: «در چه صورت فقیه جامعالشرایط در جامعه اسلامی ولایت دارد؟»
پاسخ امام چنین است: «بسمه تعالی، ولایت در جمیع صُوَر دارد لکن تولّی امور مسلمین و تشکیل حکومت بستگی دارد به آرای اکثریت مسلمین که در قانون اساسی هم از آن یاد شده است و در صدر اسلام تعبیر میشده به بیعت با ولی مسلمین.» (صحیفه امام؛ ج 20، ص 459)
با مطالعه این بیانات و فهم سخنان امام(ره) به جرئت می‌توان دریافت که جایگاه مردم در نظام اسلامی و رأی و نظر آنها در انتخاب مسئولان و تشکیل ارکان مختلف نظام نه تنها نقشی فرعی و تفننی نیست بلکه اساسا بدون حضور مردم، جمهوری اسلامی و اهداف آن قابلیت تحقق پیدا نمی‌کند و به همین دلیل است که امام(ره) در همه برهه‌های حساس و بحرانی پس از پیروزی انقلاب، حتی با یک دستور و فرمان و با علم به رضایت مردم، حاضر نشدند مسائل کشور را بدون نظر و خواست مردم به پیش ببرند و لذا مشارکت حداکثری و حضور فعالانه مردم راهبرد امام(ره) از روز اول حرکت انقلاب در 15 خرداد 1342 تا روز ارتحال در 14 خرداد 1368 بود و امروز هم رهبر معظم انقلاب بر همان مسیر و راه حرکت کرده و همه مردم ایران؛ حتی مخالفان نظام و رهبری، را دعوت به مشارکت در انتخابات می‌کنند و هیچ گاه حاضر نیستند به واسطه نگرانی از نوع انتخاب مردم، از راهبرد مشارکت حداکثری عدول کرده و آن را به مشارکت حداقلی یا مشارکت مطمئن تبدیل کنند و این معنای دقیق مردم‌سالاری دینی است؛ اعتماد همیشگی به مردمی که اگر هم نارضایتی دارند اما صاحب اصلی انقلاب و نظام هستند و رأی آنهاست که مشروعیت‌ساز و مقبولیت‌آفرین است.
انتهای پیام
