لزوم آشناسازی تعاونی‌ها با مفاهیم بازارشناسی و بازاریابی

به گزارش خبرنگار ایکنا، یازدهمین نشست علمی-تخصصی اندیشکده تعاون با عنوان «تعاون و محرومیت‌زدایی» به همت اندیشکده تعاون و توسعه در برج میلاد برگزار شد.

حمیدرضا مقصودی، عضو هیئت علمی دانشگاه قم در ابتدای این نشست گفت: امروزه با نبرد دانشی در عرصه مقیاس تولید و مقیاس فعالیت‌های اقتصادی مواجه هستیم و باید مقیاس را یک عنصر ایدئولوژیک در نظام اقتصادی تلقی کرد.

ورود نظام تمدنی و سرمایه‌داری به جنگ مقیاس‌ها

وی افزود: وقتی ما نظام اقتصادی را از مرکانتلیسم به این سو رهگیری می‌کنیم، مشاهده خواهیم کرد که اساساً نظام تمدنی و سرمایه‌داری وارد جنگ مقیاس‌ها در عرصه اقتصادی شده و امروز عنصر قوام‌بخش نظام سرمایه‌داری، مقیاس آن است.

عضو هیئت علمی دانشگاه قم با بیان اینکه بوم‌های فرهنگی ما مبتنی بر رشد مقیاس‌هاست و هرآنچه که در طول تاریخ از جنس فعالیت‌های تولیدی، توزیعی و تجاری و حتی مصرفی داشته‌ایم در مقیاس‌های مبتنی بر بوم فرهنگی بوده که رخ داده است، عنوان کرد: حتی تطور دانشی ما در عرصه صنایع، کشاورزی و نیز در عرصه تجارت براساس همین مقیاس‌ها شکل گرفته و وقتی می‌گوییم تطور دانشی، یعنی از یک جایی تغییر رویه داده و این مقیاس‌ها هستند که مسیر دانش را تغییر می‌دهند و برای آن ادبیات دانشی هم ساخته می‌شود.

مقصودی بیان کرد: از انقلاب صنعتی به بعد تجمیع ثروت در حوزه پولی، نظام کارخانه‌داری را امکان‌پذیر کرده و کارخانه‌داری محبوب می‌شود و البته نظام کارخانه‌داری صنعتی پساانقلاب صنعتی، نظام دانشی خودش را هم تولید کرده است.

مقصودی با بیان اینکه رقابت در گستره اقتصاد سیاسی سرمایه‌داری معنایی ندارد، افزود: باید دید آن قدرت اقتصاد سیاسی از ورودش در عرصه تولید، توزیع و مصرف و نظام استثماری که ایجاد کرده چطور می‌خواهد از عنصر صرفه استفاده کند.

وی بیان کرد: البته بعد از انقلاب اسلامی تعاونی‌‎ها مورد تأکید قرار گرفتند و این رویه نشان داد نظم دیگری هم هست که می‌تواند نظم موجود را برهم بزند.

تولید در اقتصاد سرمایه‌داری متأثر از اقتصاد سیاسی

حجت‌الاسلام والمسلمین خاکی، عضو انجمن اقتصاد حوزه علمیه در ادامه این نشست به عنوان سخنران دوم گفت: مسئله مقیاس اساساً مسئله محاسبه فنی نیست، بلکه مسئله مقیاس مسئله اقتصاد سیاسی است. در سرمایه‌داری معاصر و کلاسیک با مقولاتی مانند مقیاس تولید، سازمان تولید و شیوه تولید مواجه هستیم.

وی افزود: شیوه تولید در اقتصاد سرمایه‌داری معاصر متأثر از بستر اقتصاد سیاسی شکل گرفته، یعنی مشخصاً حاکمیت دولت‌هایی که به نفع طبقه اشراف سرمایه‌دار کار می‌کردند.

عضو انجمن اقتصاد حوزه علمیه با انتقاد از ایده تخصص‌گرایی در اقتصاد گفت: اینکه گفته می‌‎شود تو تولید کن و با بقیه زنجیره تولید کار نداشته باش یا این تعبیر که خود بازاریابی یک امر تخصصی است و اینکه مدیریت سازمان تولید یک امر تخصصی است، همه این تقسیم‌ها اصلاً نتیجه‌بخش نبوده چون دانش یک امر عمومی است و قابل مالکیت نیست.

عضو انجمن اقتصاد حوزه علمیه گفت: متأسفانه در ایران به دلیل تشکیل ساختار مالکیت فکری و حقوقی، اجازه بروز و تشکیل الگوهای جدید داده نمی‌شود، چون قوانین مربوط به مالکیت فردی و حقوقی جلوی بروز استعدادها و استارت‌آپ‌ها را می‌گیرد، لذا ضروری است در بخش تعاونی برای توسعه آن در قوانین مالکیت فردی و حقوقی تجدیدنظر شود.

نقش تعاونی‌ها در ایفای تراز منفعتی

علیرضا شجاعی، رئیس دانشگاه صنایع و معادن سومین سخنران این نشست بود و گفت: ادبیاتی تحت عنوان تراز ظرفیتی در علم اقتصاد وجود دارد که در تولید و توزیع کاربرد دارد. در کنار تراز ظرفیتی، ادبیاتی هم به نام تراز منفعتی وجود دارد و به منفعت تمام زنجیره نگاه می‌اندازد و طبق این نگاه باید بررسی شود آیا تعاونی‌ها می‌توانند زنجیره منفعتی ایجاد کنند. من معتقدم باید این دو تراز را مدنظر قرار داد و همچنین باید در یک جایی از الگوی متمرکز استفاده شود.

وی افزود: بنگاه کوچک اگر می‌خواهد جا بیفتد باید ابتدا برندسازی شود سپس بزرگ و ادغام شود. همچنین باید الگوی توزیع در نظام تعاونی اصلاح شود.

رئیس دانشگاه صنایع و معادن تأکید کرد: به اعتقاد من الگوی توزیع کنونی در کشور به شیوه سنتی انجام می‌شود و اگر این شیوه اصلاح شود اتفاقات خوبی در نظام تعاونی رخ خواهد داد.

روستا مرکز تولید و توجه اقتصادی

مهدی احمدزاده، مدیرکل دفتر تعاونی‌های تولیدی به عنوان سخنران سوم عنوان کرد: روستا مرکز تولید و مرکز توجه اقتصادی دولت‌ها‌ست، اما در کشور ما کمتر به ظرفیت روستاها توجه شده است. در کشورهایی که بر فعالیت‌های اقتصادی روستا و خانوادگی توجه شده، دولت‌های آنها خروجی خوبی را دریافت کرده‌اند.

وی افزود: در دهه اولی که وزارت تعاون تشکیل شد، توجه وزارت تعاون برروی تولیدی‌های روستاها به‌ویژه تولید فرش دستبافت متمرکز شد که خروجی خیلی از آن دریافت نشد، چون با دادن وعده‌های تسهیلاتی این اتفاق افتاد و مردم روستا بدون بازارشناسی و بازاریابی درست این کار را انجام دادند. همچنان هم بافندگان بسیاری را در روستاها داریم که در حوزه بازارشناسی ضعف دارند، چون روستایی فقط کالا را تولید می‌کند اما آن چیزی که بازار می‌خواهد نیست.

مدیرکل دفتر تعاونی‌های تولیدی افزود: در دهه 80 با توجه به تسهیلاتی که در دولت مرحوم هاشمی رفسنجانی پرداخت شد، توجهاتی به روستاها صورت گرفت اما این تمرکز بیشتر معطوف به اشتغالزایی بود و به همین دلیل اصل تولید مغفول ماند.

احمدزاده ادامه داد: در دهه 90 در دولت دوازدهم بحث اشتغال پایدار روستایی محوریت قرار گرفت و اعتباراتی با مجوز مقام معظم رهبری از صندوق ملی اعتباری برداشته شد و برای پرداخت به اشتغال روستایی در اختیار چهار بانک قرار گرفت. در این نوع تسهیلات اتفاقی افتاد و آن هم این بود که دولت دوباره به واسطه توجه به ایجاد اشتغال، به مطالعات سرزمینی و آمایشات سرزمینی خیلی توجه نکرد.

وی بیان کرد: در وزارت تعاون طرحی تحت عنوان روستاتعاون مطرح شده که در این طرح به مطالعات سرزمینی و نیازهای هر استان توجه شده است و براساس آن همکاران استان‌ها هدایت تعاونی‌های روستایی را در دستور قرار دادند تا تعاونی‌ها طبق ظرفیت‌های موجود در روستا به سمت تولید سوق داده شوند. خروجی این طرح تشکیل یا احیای 932 تعاونی بود که قدم مثبتی محسوب می‌شود.

مدیرکل دفتر تعاونی‌های تولیدی گفت: با توجه به پرداخت تسهیلات ارزان‌قیمت در اشتغال روستایی، شاهد رخ دادن اتفاقات مثبت بودیم و ما توانستیم در حوزه اعطای تسهیلات اشتغال روستایی به بخش تعاونی قدم‌های خوبی برداریم.

احمدزاده یادآور شد: براساس مطالعات سه نتیجه به دست آمد؛ یک: اگر قرار است محرومیت‌زدایی انجام شود باید از پراکنده‌‎کاری‌ها و موازی‌کاری‌ها خودداری شود. دوم: تعاونی‌ها محور اصلی محرومیت‌زدایی هستند و در این راستا با مرکز بررسی‌های استراتژیک ریاست جمهوری و دستیار رئیس جمهور در مردمی‌سازی دولت تفاهم‌نامه‌هایی امضا شد و سوم اینکه در راستای رفع محرومیت‌زدایی به سراغ گروه‌های مردمی رفتیم تا تعاونی‌های غیرفعال و نیمه‌فعال را به طور کامل احیا کنیم یا اگر امکان احیای آنها وجود ندارد به طور کامل تعطیلشان کنیم تا در آینده به معضل تبدیل نشوند.

وی با بیان اینکه بعضی از تعاونی‌ها اشکالات قانونی دارند، گفت: در بدنه وزارت تعاون این آمادگی وجود دارد تا چنین اشکالات قانونی مرتفع شود.