اکثر اساتید دانشگاه با آموزش الکترونیک آشنایی ندارند
عضو هیئت علمی دانشگاه شیراز گفت: براساس تجربیاتی که داشته‌ام اکثر اساتید، بیست تا سی درصد هم با آموزش الکترونیک آشنا نیستند و آنچه تاکنون اتفاق افتاده آموزش از راه دور بوده است و ساختارهای آموزش الکترونیک جامع را شاهد نبوده‌ایم.
به گزارش خبرنگار ایکنا، همایش «اخلاق آموزش و پژوهش در فضای مجازی» امروز سه‌شنبه 26 مهرماه از سوی مؤسسه مطالعات فرهنگی و اجتماعی برگزار شد.
سیدعلی اکبر صفوی، عضو هیئت علمی دانشگاه شیراز، در این همایش با موضوع «یادگیری الکترونیکی و چالش‌های اخلاق حرفه‌ای» به سخنرانی پرداخت.
متن سخنان وی در ادامه می‌‌آید؛
ابتدا لازم است به سه مقدمه اشاره کنم. اول اینکه وقتی می‌خواهیم معیارهایی را در زمینه اخلاق در آموزش الکترونیکی تعریف کنیم باید حتما پایش کنیم که براساس آن معیارها، الان در کجا قرار داریم. دوم اینکه آیا این معیارها همانند یک نورافکن است که همه جا را برای ما روش می‌کند یا فقط یک طرف را. واقعیت این است که این نورافکن که همان اخلاق آکادمیک است باید همه جا را برای ما روشن کند. سوم شناخت و آگاهی داشتن از آن چیزی است که پیش روی ما قرار دارد؛ این ملاک اصلی است. با این نگاه لازم است اشاره کنم که ما تجربه دوران کرونا را داشتیم و آموزش و یادگیری الکترونیکی بیشترین رشد را داشته اما اهمیت مسائل اخلاقی در آن هم روز به روز حساس‌تر میشود.
منظور از آموزش الکترونیکی چیست؟
همه چالش‌هایی که قبلاً در اخلاق آموزش در نگاه سنتی داشتیم هنوز وجود دارند اما تغییر اولویت‌ها هم به آن اضافه شده است. بنابراین باید ببینیم که چقدر فضای آموزش الکترونیکی و چالش‌ها و قابلیت‌های آن را می‌شناسیم. بر اساس تجربیاتی که داشته‌ام اکثر اساتید، بیست تا سی درصد هم با آموزش الکترونیکی آشنا نیستند و آنچه تاکنون اتفاق افتاده آموزش از راه دور بوده است و ساختارهای آموزش الکترونیکی جامع را شاهد نبوده‌ایم. برداشت دیگر بنده این است که اکثر اساتید به شکل عمیق نمی‌دانند چه اتفاقاتی پیش روی آموزش الکترونیکی قرار دارد.
اگر از آموزش الکترونیکی جامع سخن می‌گوییم شامل مواردی است که باید به آن توجه کنیم. پائین‌ترین مدل آن استراتژی‌ها است، سپس برنامه توسعه و بودجه و زیرساخت‌های فنی است که این موارد را فرض می‌کنیم که دارا هستیم. اما بعد معیارهای تضمین کیفیت است که دانشگاه‌ها باید بر اساس آن معیارها عمل کنند. نکته بعدی سیستم‌های ارزیابی پیشرفت و سیستم‌های حمایت از استاد و دانشجو اجزای یک مدل کامل هستند اما واقعیت این است که این موارد را شاهد نبوده‌ایم چراکه در آموزش الکترونیکی باید تمام این ابعاد وجود داشته باشند.
تحولاتی که در راه است
لازم است بررسی کنیم در یک صد سال گذشته در حوزه فناوری همانند خودرو، موبایل و امثال آن، سیستم آموزشی ما چقدر تفاوت کرده است؟ واقعیت این است که در سیستم آموزشی بسیار کند حرکت کرده و دچار تغییر و تحول شده‌ایم. پیش‌بینی کننده‌های معروف دنیا در زمینه هوش مصنوعی می‌گویند در دهه آینده چیپ‌های کامپیوتری همه جا و حتی روی لنز عینک ما قرار دارند و با یک چشمک زدن، سیستم اطلاعات بیماری را کشف کرده و دارو هم برای ما تجویز و محل دریافت آن دارو را هم به ما نشان می‌دهد. ما حتی می‌‌توانیم خاطرات را از مغزمان دانلود کنیم. حال باید بررسی کنیم که در آموزش و پژوهش در کجای کار قرار داریم و باید برای آن مقررات بگذاریم، واقعیت این است که اخلاقیات در این زمینه جایگاه والایی دارد.
یکی از تجربیاتی که بنده در چهار سال گذشته در یک فرصت مطالعاتی که در آلمان داشتم و بعد از ورود به ایران آن را ادامه دادم این بود که پانزده دانشجو از آلمان و پانزده دانشجو از ایران به صورت همزمان در یک کلاس شرکت می‌کردند لذا باید در جریان باشیم که اتحادیه اروپا از سال 2001 یعنی از بیست سال قبل موضوع آموزش الکترونیکی، استقرار زیرساخت‌های با کیفیت، ایجاد شرایط مناسب برای تولید محتوا و تقویت گفت‌وگو در همه سطوح ملی و منطقه‌ای را در نظر داشته است. افراد مختلفی در اتحادیه اروپا راجع به ابعاد اخلاقی در یادگیری الکترونیکی صحبت کرده‌اند و این موارد را از ابعاد آداب معاشرت، مسائل حقوقی، جغرافیایی و ... مورد بررسی قرار داده‌اند.
مواردی که در آموزش الکترونیکی باید بدانیم
شاید کامل‌ترین و دلچسب‌ترین چیزی که در بیست سال گذشته بر اساس تجربه خودم در زمینه آموزش الکترونیکی دیده‌ام این بوده که باید این نورافکن به سمت خود مسئولان هم بیفتد و با توجه به این موضوع باید اخلاق را در همه جا در نظر بگیریم. یکی از دسته‌بندی‌هایی خوبی که در زمینه رعایت اخلاق در آموزش الکترونیکی دیده‌ام این است که وقتی به تحلیل یادگیری بر اساس داده‌ها می‌پردازیم باید بررسی کنیم چه کسانی به داده‌های زبان‌آموز یا شخص یادگیرنده دسترسی دارند؟ تا چه حد باید به کاربران بگوییم که اطلاعات شما ثبت شده و کدام مورد در کجا استفاده میشود؟ این داده‌ها کجا باید ذخیره شوند و چقدر باید ایمن باشند؟ مسئول تفسیر نادرست از داده‌ها چه کسی است؟
واقعیت این است که این بحث جدیدی است و کارهای مفصلی در مورد آن انجام نشده است اما اخلاق آنلاین ترکیبی از اخلاق در مباحث کامپیوتری و اخلاق در فناوری است. در این اخلاق باید هر کاری که انجام می‌دهیم کمک به جامعه و رفاه انسان در آن لحاظ شود، آسیب نرساندن به دیگران را در آن در نظر بگیریم. صادق و قابل اعتماد بودن، منصف بودن و تلاش برای عدم تبعیض، احترام به حقوق مالکیت مانند حق چاپ و ثبت اختراع، اعتبار مناسب برای مالکیت معنوی، احترام به حریم خصوصی دیگران، رازداری، بهبود درک عمومی از از محاسبات و پیامدهای آن، از موارد مهمی هستند که در آموزش الکترونیکی باید در نظر داشته باشیم.
از سوی دیگر اخلاق یادگیری فقط به اخلاق پژوهش معطوف نمی‌شود بلکه تبدیل آن به فناوری و در نهایت انتشار آن در آموزش مدنظر است. از سوی دیگر یکی از مشکلاتی که غالبا به آن دقت نمی‌کنیم این است که مثلاً درسی را تولید کرده و کلاس درس ضبط شده و هرچه انجام داده‌ام مربوط به من و دانشگاه است اما اینکه آیا این اجازه را دارم که در آپارات منتشر کنم یا آیا دانشگاه اجازه دارد این فیلم ضبط شده را در اختیار دیگران قرار دارد موضوعی است که در آموزش الکترونیکی باید قوانین لازم برای آن وجود داشته باشد بنابراین توصیه میشود که کارگاه‌ها و سمینارهای زیادی در این رابطه برگزار و نکات لازم برای افراد تبیین شود.
انتهای پیام
