کارگاه آموزشی تربیت مربی «سواد رسانه‌ای» در تبریز برگزار شد

به گزارش ایکنا از آذربایجان‌شرقی، کارگاه آموزشی تربیت مربی «سواد رسانه‌ای» به همت سازمان جهاددانشگاهی آذربایجان‌شرقی و با حضور علاقه‌مندان، مربیان و متخصصان کشوری طی روزهای ۲۱ و ۲۲ ادیبهشت‌ماه در سالن آمفی تئاتر شهید سلمانی دانشکده کشاورزی دانشگاه تبریز برگزار شد.

حسین حق پناه، صالح اصغری و فاطمه بی‌نیاز اساتید روز اول این کارگاه بودند که در حوزه «نوجوان دیجیتال، رسانه و سبک زندگی، صنعت فیلم و موسیقی» مطالب خود را ارائه کرده و حاضران نیز با مشارکت در مباحث، سؤالات و نقطه نظرات خود را مطرح کردند.

نوجوان دیجیتال

حسین حق‌پناه، کارشناس و مدرس سواد رسانه‌ای با ارائه مطالبی در مورد نوجوان دیجیتال در دو بخش، با اشاره به تفاوت نسل امروز با نسل‌های قبلی، گفت: تنها منبع کسب دانش افراد در گذشته فقط از طریق خانواده شامل پدر و مادر و یا معلم مکتب بود که باعث اقتدار پدر و مادر و مدرسه در بین کودکان و نوجوانان می‌شد و دسترسی به اطلاعات نسل بعدی نیز از طریق نسل قبلی تعیین می‌شد اما اکنون راه‌های کسب دانش بسیار فراتر رفته و نوجوانان با انبوهی از منابع کسب اطلاعات مواجه هستند.

وی افزود: نسلی که متولد سال‌های ۷۵ به بعد است، امروزه به‌عنوان نسل z شناخته می‌شود و به نسل گودزیلا و یا عصیانگر هم معروف است، اما در واقع این نسل، چشم خود را در دنیای دیجیتال باز کرده و یک روز را هم بدون دیجیتال سپری نکرده است.

حق پناه، با بیان اینکه مهمترین ویژگی نسل z، داشتن حق انتخاب است، افزود: اگر محیط زندگی هر کودکی را همچون فروشگاه در نظر بگیریم، نسل‌های قبلی از مغازه‌های کوچک و بقالی‌ها خریداری می‌کردند که تنوع انتخاب چندان نبود، اما نسل z درست وسط یک فروشگاه بزرگ هایپرمارکت به دنیا آمده و از همان ابتدا با انتخاب‌های متنوع روبه‌رو است.

این مربی سواد رسانه‌ای اظهار کرد: نحوه چینش هایپرمارکت‌ها باعث می‌شود تا فرد در مسیر انتخاب گزینه مورد نیازش، گزینه‌های مختلف دیگر را هم انتخاب کند، اما وقتی انتخاب‌ها از حدی بیشتر می‌شود، اشتباه رخ می‌دهد. مشکل ما در این راستا نوع طراحی این محیط و دسترسی به دانش است.

حق پناه گفت: سطح دانش مثل اقیانوسی به عمق یک بندانگشت و بستری بسیار سطحی است، به همین دلیل است که بسیاری افراد می‌توانند 2 دقیقه درباره چیزهای بسیار صحبت کنند، اما در مورد یک چیز نمی‌توانند ۲۰ دقیقه حرف بزنند.

رسانه و سبک زندگی و فیک‌نیوزها

صالح اصغری، سایبرپژوه و مدرس سواد فضای مجازی نیز با ارائه مطالبی در بخش رسانه و سبک زندگی با تأکید بر اینکه ما متخصص تحلیل مفاهیم از معنا هستیم، اظهار کرد: سواد رسانه مفهومی است که در کانادا متولد شده، البته قبل از آن در برخی نقاط نیز به گوش رسیده بود، سؤال اینجاست که چه علتی باعث طرح مبحث سواد رسانه‌ای در این کشور شده است؟ در این رابطه باید به‌دنبال سیر تاریخی این مفهوم برویم.

وی افزود: وجود رکود اقتصادی و استفاده از ظرفیت سلبریتی‌ها، هالیوودی‌ها و ... برای ترویج و گسترش مصرف‌گرایی در آن منطقه برای خروج از رکود از طریق ابزارهای آن زمان که بیشتر رادیو، تلویزیون و سینما بود، باعث شد تا مفهومی تحت عنوان سواد رسانه برای مقابله با جریان مصرف‌گرایی و نظام سرمایه‌داری مطرح شود.

پژوهشگر حوزه فرهنگ و رسانه، با بیان اینکه سواد دیجیتال و سواد رسانه دو مقوله متفاوت بوده و سواد و هوش دیجیتال به استفاده از گوشی و فضای مجازی اطلاق می‌شود و این مهارت بسیار متفاوت از سواد رسانه است، گفت: سواد رسانه در دو محور خانواده و جامعه قابل بررسی است.

اصغری، اسکرین تایم، پورنوگرافی، اعتیاد رایانه‌ای، ردپای دیجیتال، حریم خصوصی، آزار رایانه‌ای، اغواگری اینترنتی، گفتارهای نفرت پراکنانه، هک، عشق آنلاین و... از جمله موضوعات مورد بررسی در محور خانواده در سواد رسانه مطرح کرد و افزود: خبر جعلی نیز نمونه‌ای از حوزه جامعه محور در سواد رسانه است.

این استاد دانشگاه، با اشاره به جایگاه تفکر انتقادی در عصر اطلاعات یعنی به چالش کشیدن پیام‌های دریافتی، گفت: حل کردن مسئله‌های پیچیده، مهم‌ترین مسئله سال ۲۰۲۰ است و دیگر مسائل مثل گذشته ساده نیست و بسیار پیچیده و درهم تنیده شده است.

این مربی سواد رسانه‌ای، همچنین در حوزه شناخت ویژگی‌ها و اهداف اخبار جعلی(فیک‌نیوزها) نیز گفت: فیک‌نیوز خبر نیست، بلکه داستانی است که یا تعمدی است یا غیرعمدی و همواره نباید از فیک‌نیوزها تعبیر به توطئه شود، چراکه بخشی از آنها با اهداف سیاسی، اقتصادی، فرهنگی ساخته می‌شوند، اما برخی دیگر غیرتعمدی و گاه بر اثر اشتباه رخ می‌دهد.

این سایبرپژوه با اشاره به ریشه مطرح شدن فیک‌نیوزها نیز گفت: خبر جعلی در سال ۲۰۱۶ و ۲۰۱۷ واژه منتخب دیکشنری کالینز بود و این واژه در بحبوحه انتخابات آمریکا بارها مورد توجه قرار گرفت و در دنیا واژه ترامپ و فیک‌نیوز گره خورده است، چراکه ترامپ همه را متهم به ساخت اخبار جعلی می‌کرده و در مقابل، کمپینش به نفع خودش و علیه رقبا اقدام به ساخت اخبار جعلی می‌کرد.

وی با تأکید بر اینکه خبر جعلی مهم است چون می‌تواند امنیت اجتماعی را بر هم بزند، افزود: پژوهش‌ها نشان داده است که سرعت انتشار اخبار جعلی گاه تا شش برابر بیش از اخبار واقعی است.

اصغری، بااشاره به اصل «خطای شناختی قضاوت اول» در انسان و اهمیت روایت اول، تصریح کرد: روایت اول مهم است، چراکه در ذهن انسان هک می‌شود و گاه حتی با وجود ارائه مستندات، فرد نمی‌تواند از روایت اول چشم‌پوشی کند ولو که خبر جعلی باشد.

فاطمه بی‌نیاز، مربی سواد رسانه نیز در حوزه صنعت فیلم و موسیقی، مطالبی در حوزه نقد فیلم‌های مورد علاقه و محبوب نوجوانان، بررسی اصل موسیقی و گروه‌های پرطرفدار و بررسی راهکارهایی برای مواجهه با نوجوانان درگیر با صنعت موسیقی و فیلم ارائه کرد.

شایان فخاری و حسین اعتصامی اساتید روز دوم این کارگاه بودند که در حوزه تکنیک‌های تولید محتوای هوشمند در دو بخش، رژیم مصرف فضای مجازی و امنیت سایبری و مبانی تحلیل پیام‌های رسانه‌ای مطالب خود را ارائه کرده و حاضران نیز سؤالات و نقطه نظرات خود را مطرح کردند.

تقسیم‌بندی و ویژگی نسل‌ها

شایان فخاری، مدرس سواد رسانه در این کارگاه مطالبی در حوزه تکنیک‌های تولید محتوای هوشمند در دو بخش ارائه کرد و گفت: برای تولید محتوا باید بدانیم مخاطب مربوط به کدام نسل بوده و چه ویژگی‌ها و سلایقی دارد.

وی با اشاره به یک ادبیات مرسوم در تقسیم‌بندی نسل‌ها به بیبی‌بومر، نسل ایکس، نسلِ وای یا نسلِ ایگرگ و نسل زِد، اظهار کرد: نسل پر نوزاد یا بیبی بومر(متولدان سال ۱۳۲۴ تا ۱۳۴۲) دارای ویژگی‌هایی چون سخت‌کوشی، متمرکز، آرمانگرا، منظم و با مدیریت دستوری هستند که از رسانه‌های سنتی مثل تلویزیون و رادیو استفاده کرده و چندان استفاده‌ای از رسانه‌های اجتماعی ندارند.

این مدرس دانشگاه، با بیان اینکه طبق این تقسیم‌بندی، نسل ایکس(متولدان ۴۳ تا ۵۷) نسلی کارآفرین، مستقل و علاقه‌مند زندگی در کنار هم بوده و روزنامه و مجله می‌خوانند و در شبکه‌های اجتماعی نیز غالباً فعالیت دارند، گفت: نسل ایگرگ نیز متولدان ۵۷ تا ۷۲ هستند که فرصتی برای روزنامه، مجله و رادیو ندارند، اما تلویزیون می‌بینند و این نسل همچنان از لپ‌تاپ خود برای خرید آنلاین استفاده می‌کنند.

فخاری با اشاره به ویژگی‌های نسل زد(متولدان ۷۲ تا ۸۵) نیز گفت: این نسل با موبایل و شبکه‌های اجتماعی بزرگ شده‌اند و به ندرت تلویزیون می‌بینند، بلکه فیلم‌ها را به‌صورت نمایش آنلاین تماشا می‌کنند؛ همچنین اخبار را از شبکه‌های اجتماعی و نهایتاً از سایت‌ها دنبال می‌کنند و همین امر باعث می‌شود تحت آماج شاعبه‌ها قرار می‌گیرد، چراکه دنبال تحلیل نمی‌روند و مسائل را به‌صورت سطحی دنبال می‌کنند.

وی با بیان اینکه نسل z به‌دنبال پویایی در هویت‌اند و بخش بسیاری از وقتشان را در اینستاگرام و یا توییتر در حال گشت‌زنی هستند، ادامه داد: معمولاً این نسل در بخش مختلف زندگی و کسب و کارها به‌دنبال دریافت حقیقت هستند.

مدرس سواد رسانه در ادامه با ارائه مطالبی در حوزه مخاطب‌شناسی و مسئله‌شناسی نیز افزود: کسی که بتواند در دنیای رسانه‌ها خوب قصه بگوید، برنده است و بیان اطلاعات در قالب قصه در فضای مجازی اثرگذاری بیشتری دارد که بسته به ذائقه مخاطب باید این قصه بیان شود.

وی با بیان اینکه شکل ارائه پیام بسیار مهم بوده و جذابیت پیام را ارتقا می‌دهد، افزود: برای تغییر گرایش(علایق، سلایق و حب و بغض‌ها) افراد در فضای مجازی باید از روش‌های میکرو، هیجان، طنز و خرق عادت بهره گرفت، افزود: اگر این مورد هم جواب نداد باید از تکنیک مقایسه استفاده کنیم و این مقایسه باید منطبق بر باورهای مخاطب باشد تا اثرگذار شود.

رژیم مصرف فضای مجازی و امنیت سایبری

حسین اعتصامی، مدرس دوره‌های کشوری سواد رسانه نیز با ارائه مطالبی تحت عنوان «رژیم مصرف فضای مجازی و امنیت سایبری»، به نکات کلیدی در رابطه با رعایت نکات ایمنی در فضای سایبری و همچنین گوشی‌های هوشمند در راستای ارتقای امنیت اشاره کرد.

وی همچنین مطالبی در حوزه مبانی تحلیل پیام‌های رسانه‌ای ارائه کرد و افزود: نسل زد به شدت عاشق دانستن هستند و با افزایش روزافزون شبکه‌های مجازی و ظهور امکاناتی چون اینترنت استارلینک با پوشش جهانی ناچار هستیم مهارت فرزندانمان را برای استفاده از این فضا افزایش دهیم.

اعتصامی، با اشاره به تفاوت‌های سواد دیجیتال با سواد رسانه، گفت: گاه برخی خانواده‌ها و افراد تصور می‌کنند چون استفاده از امکانات گوشی‌های هوشمند را بلد هستند پس سواد رسانه هم دارند، درحالی که مهارت استفاده از امکانات فضای مجازی صرفا سواد دیجیتال بوده و بسیار متفاوت از سواد رسانه است.

پژوهشگر رسانه و فضای مجازی، با بیان این‌که سواد دیجیتال در خاتمه از کودکان یک مصرف‌کننده خوب خواهد ساخت، افزود: در کنار این راستا باید سواد رسانه‌ای فرزندانمان را ارتقا دهیم.

وی به کاربران فضای مجازی توصیه کرد تا مستند «معضل اجتماعی» را در راستای آشنایی دقیق‌تر با شبکه‌های مجازی، مشاهده کنند.

این کارشناس صداوسیما، با تأکید بر اینکه ۸۸ درصد از درآمد گوگل و ۹۷ درصد از درآمد فیس‌بوک از محل تبلیغات تأمین می‌شود و به همیت دلیل در راستای حداکثرسازی مصرف توسط کاربران تلاش می‌کنند، گفت: این شرکت‌ها از الگوریتم‌ها استفاده می‌کنند تا از علایق کاربران باخبر شده و محتوای مورد پسند کاربران را تبلیغ و ارائه دهند.

اعتصامی در خاتمه از محدودیت‌هایی سخن گفت که تولیدکنندگان برنامه‌ها و بازی‌های رایانه‌ای خارجی برای فرزندان خود در همین برنامه‌ها ایجاد کرده‌اند، چراکه آسیب‌هایی را تشخیص داده‌اند.