جهاددانشگاهی به دنبال احیای نقش تمدن‌آفرین قرآن است
معاون فرهنگی جهاددانشگاهی واحد اصفهان با تأکید بر سیاست‌گذاری فرهنگی حول محور قرآن و معارف آن گفت: جهاددانشگاهی به دنبال آن است که داشته‌های قرآنی خود را درست و حرفه‌ای ارائه دهد تا به نقش تمدن‌آفرین قرآن بازگردد.
جهاددانشگاهی نهادی است که در سال ۱۳۵۹ به‌‌منظور انجام فعالیت‌های فرهنگی و پژوهشی در دانشگاه‌ها و برای اسلامی شدن این مراکز تأسیس شد. از آنجا که یکی از مهم‌ترین وظایف این نهاد، تبلیغ و ترویج فرهنگ و هنر اسلامی و برنامه‌ریزی تربیتی و فرهنگی برای قشر جوان و به‌خصوص دانشجویان است، تبیین فعالیت‌ها و اقدامات آن در این زمینه ضروری به نظر می‌رسد. بر این اساس و به‌مناسبت چهل‌وسومین سالگرد تأسیس جهاددانشگاهی، خبرنگار ایکنا از اصفهان گفت‌وگویی با محمدرضا رهبری، معاون فرهنگی جهاددانشگاهی واحد اصفهان انجام داده است که متن آن را در ادامه می‌خوانید.
ایکنا ـ قرآن کریم در بین دیگر منابع معرفتی زیربنایی، چه جایگاهی در برنامه‌ریزی‌های فرهنگی جهاددانشگاهی دارد؟
تمدن اسلامی همواره مدیون قرآن کریم بوده و گرد این کتاب آسمانی بهوجود آمده است. تمدن ایرانی نیز به‌عنوان یکی از تمدن‌های جهان اسلام از این امر مستثنا نیست و بعد از ورود اسلام ـ که به حضور آن افتخار می‌کنیم ـ همیشه مدیون قرآن کریم بوده و حول این کتاب بهوجود آمده، گسترش پیدا کرده و بالنده شده است. امروز هم برای زیستن در جهان معاصر به منابع اولیه و اصلی خود نیاز داریم و اصلی‌ترین منبع تمدن‌ساز، همان قرآن کریم است. دقیقاً به همین دلیل بنیادی بوده که برنامه‌ریزی‌های معاونت فرهنگی جهاددانشگاهی حول محور قرآن و معارف آن صورت می‌گیرد و برای فهم قرآن و سخن گفتن و گفت‌وگو با آن برنامه‌ریزی می‌شود. به همین دلیل مبنایی، قرآن در برنامه‌ریزی این نهاد جایگاهی والا دارد. البته این به معنای آن نیست که برنامه‌های قرآنی جهاددانشگاهی صرفاً به سمت فعالیت‌های آموزشی و آموزشگاهی پیش می‌رود، بلکه این برنامه‌ها مطابق با نیازها و خواسته‌‌های جامعه دانشگاهی امروزی اجرا می‌شود و گسترش می‌یابد تا به این نیازها پاسخ دهد.
ایکنا ـ در حال حاضر، چه فعالیت‌ها و برنامه‌های قرآنی در معاونت فرهنگی جهاددانشگاهی واحد اصفهان اجرا می‌شود؟
برای رفع نیازهای مخاطبان با سطوح، گرایش‌ها و شرایط متنوع، برنامه‌های قرآنی در چند سطح و شیوه اجرا می‌شود. یکی از موارد فعالیت خبرگزاری بین‌المللی قرآن(ایکنا) است که تلاش می‌کند به‌طور مستمر، اطلاعات و اخبار مربوط به فعالیت‌های قرآنی استان را منعکس کند و باعث انتقال دقیق‌تر اخبار شود و در سطح بعدی، با انتشار یادداشت‌ها و مصاحبه‌های عمیق به موضوعات عمیق‌تر در حوزه قرآن و عترت می‌پردازد.
چند فعالیت قرآنی مستمر نیز در این معاونت برنامه‌ریزی شده و در حال اجراست. دوره آشنایی با تدبر در قرآن که طرح کشوری و هماهنگ است، با بهره‌مندی از اساتید مؤسسه گفتمان قرآن و ولایت در حال برگزاری است و مباحث این حوزه را به‌صورتی کاملاً روان آموزش می‌دهد. علاوه بر استفاده از ابزارهای آموزشی همچون فیلم، اسلاید و... در این دوره، محتوای کلاس به‌صورت کامل در گروه‌های آموزشی بارگذاری می‌شود و در اختیار دانش‌پژوهان و علاقه‌مندان به آشنایی با معارف قرآن قرار می‌گیرد.
سطح دوم برنامه‌ها، آموزش به شیوه گفت‌وگومحور با عنوان «نامه و قرار» است. عنوان این دوره، تداعی‌کننده عهد و قرار انسان‌ها با خداوند بوده و نامه در این عبارت به قرآن اشاره دارد که ترجمه فارسی قرآن در قرون ابتدایی اسلام است. در این دوره، تلاش می‌شود با حضور سه تن از استادان مبرز، از منظرهای گوناگون به قرآن نگریسته شود و بین مخاطب و استاد گفت‌وگو شکل گیرد. در این دوره آموزشی، دغدغه‌ها و پرسش‌های شرکت‌کنندگان به‌طور کامل مطرح می‌شود و فضایی کاملاً آزاد برای بیان پرسش و تأمل در تمام مسائل مربوط به قرآن فراهم است. محیط‌زیست و سوره عصر از جمله موضوعاتی بوده که در این دوره به آنها پرداخته شده است.
دوره دیگری که مشتمل بر مباحث تخصصی‌تر است، با عنوان «قرآن به‌مثابه متن ادبی» برگزار می‌شود و به واکاوی رویکردهای ادبی جهان اسلام درباره قرآن می‌پردازد. هدف از این دوره، استفاده از رشته‌های دیگر همچون ادبیات و نقد ادبی در فهم قرآن است.
اما سطح دیگری از مباحث مربوط به قرآن که در معاونت فرهنگی جهاددانشگاهی واحد اصفهان برنامه‌ریزی شده، کارگاه آموزشی «قرآن به زبان ما» نام دارد که با حضور یکی از متخصصان مطالعات تطبیقی ادیان و پژوهشگر متون مقدس برگزار و در طول این ۱۰ جلسه، از دانش فهم متن یا هرمنوتیک برای فهم روزآمد قرآن بهره گرفته می‌شود. بهره‌مندی از روش‌های فهم متون کتب مقدس، مباحث تاریخی و باستان‌شناسی، شناخت واژگان خاص، تمثیل‌ها، سمبل‌ها و اساطیر قرآن، تأثیر فرهنگ زمانه در فهم قرآن و... جزو مؤلفه‌هایی‌ست که در این دوره به آنها توجه می‌شود. لازم به ذکر است که دوره آموزشی هنر و قرآن، دوره‌های پیشرفته تدبر در قرآن و مطالعه تطبیقی متون مقدس ادیان ابراهیمی با تأکید بر قرآن و موضوع آفرینش نیز به مجموعه برنامه‌های قرآنی اضافه خواهد شد.
ایکنا ـ رویکرد معاونت فرهنگی جهاددانشگاهی واحد اصفهان برای آموزش معارف قرآنی در گذر از شیوه‌های سنتی به مدل‌ها و شیوه‌های مدرن چگونه است؟
این پرسش، جدی، عمیق و در عین حال بسیار سخت است و پاسخ آن به تعریف ما از تربیت برمی‌گردد. در عین اینکه داعیه ارائه شیوه‌ای خاص برای آموزش معارف قرآنی را نداریم، اما در این رابطه، موفقیت چند رویکرد را تجربه کرده‌ایم. رویکرد اول براساس خلاقیت و آموزش خلاق است. در جهاددانشگاهی، دپارتمان مهارت‌های فکری راه‌اندازی شده که به شیوه کاملاً غیرمستقیم و در زمانی طولانی، براساس منابع اصیل اسلامی و مبتنی بر اصول کارکرد مغز و منطبق با علوم اعصاب در دوره‌های آموزشی، افراد را توانمند می‌کند تا بتوانند ذهنشان را مهندسی و برای آینده خود برنامه‌ریزی کنند. مهارت‌های فکری یا RJ را دکتر سیدمحمد رجایی رامشه آموزش می‌دهد و به‌صورت کاملاً غیرمستقیم در زندگی روزمره جاری می‌شود و شرکت‌کنندگان در سطوح بالا‌تر متوجه می‌شوند که منابع اولیه این دوره آموزشی، همان قرآن کریم است.
رویکرد دیگر، مبتنی بر آزادی و اختیار است که براساس آن، افراد خود پدیده‌های اطراف را کشف کنند. ما در معاونت فرهنگی جهاددانشگاهی برآنیم که هرکس با هر سطح و ذائقه‌ای بتواند بر سر خوان گسترده قرآن بنشیند، از آن متنعم شود، بیاموزد، بهره ببرد و زندگی‌اش را براساس آن بنا نهد.
رویکرد دیگر ما، استفاده از الگوهای تربیتی غیرمستقیم مانند الگوهای سمبلیک است که غالباً در دوره آموزشی «قرآن به‌مثابه متن ادبی» از آن بهره می‌گیریم.
ایکنا ـ با توجه به موفقیت در اجرای همزمان چند نشست قرآنی در معاونت فرهنگی جهاددانشگاهی واحد اصفهان، فکر می‌کنید چه عواملی در جذب دانشجویان امروز به حضور در این نشست‌ها مؤثر است؟
معاونت فرهنگی جهاددانشگاهی واحد اصفهان هیچ‌گاه ادعای کسب موفقیت در اجرای برنامه‌های معارفی را نداشته، چراکه هنوز موفقیتی در قبال نیاز بزرگ و وسیع جامعه امروزی به دست نیامده است. هر روز به‌دلیل تلاطم‌های اجتماعی، نیازهای جوانان متنوع و متکثر می‌شود. در این فضا که حجم وسیع اطلاعات، مخاطب امروزی را دچار سرگردانی کرده است، نمی‌توان او را به‌صورت مشخص طبقه‌بندی کرد. عناوینی همچون مخاطب موافق یا مخالف، باسواد یا بی‌سواد و کم‌سواد و دوگانه‌های این‌چنین دیگر کارایی ندارد و ما نیز علاقه‌مند به ایجاد چنین دوگانه‌هایی نیستیم. براساس نظر بزرگانی مثل مرحوم آیت‌الله دکتر شهید بهشتی، در تربیت باید از امر آزادی بهره برد و اگر به این الگوی تربیتی اعتقاد داشته باشیم، حتماً در جذب جوانان امروزی به قرآن و معارف آن موفق خواهیم بود. در فضای کنونی ضرورت ندارد کسانی را انکار کنیم، بلکه کافی است داشته‌های قرآنی خود را درست و حرفه‌ای ارائه دهیم تا به نقش تمدن‌آفرین قرآن بازگردیم.
ایکنا ـ برنامه معاونت فرهنگی جهاددانشگاهی واحد اصفهان برای جذب مخاطبانی که به‌دلیل نداشتن دریافت صحیح از معارف قرآن، برای حضور در چنین نشست‌هایی مقاومت به خرج می‌دهند، چیست؟
این پرسش، سؤالی بنیادی به شمار می‌رود که پاسخ به آن وظیفه متخصصان این فن است. ما به‌عنوان کارگزار فرهنگی از نظریه‌های بزرگان و متخصصان بهره می‌بریم، اما تأمل در این سؤال از دو منظر قابل بررسی است؛ یکی فضای ارتباطات بین فردی و دیگری فضای ارتباطات جمعی. به نظر من، اگر در فضای ارتباط بین فردی، مقاومتی برای کسب معارف دینی مشاهده شود، بهترین راه جذب افراد به قرآن، عامل بودن به آن است. پس از آن، خود به خود، جذب افراد اتفاق می‌افتد. در مجموع، جذب راحت‌تر و ساده‌تر است؛ اما در ارتباطات جمعی کار سخت‌تر به نظر می‌رسد، برای همین در نظام‌های آموزشی دنیا، به تعلیم و تربیت غیررسمی به‌عنوان یک مفهوم توجه می‌شود. تجربه جهانی نشان می‌دهد که برای جوانان، آموزش غیرمستقیم و خارج از چهارچوب کلاس مؤثرتر است.
در سطح کلان‌تر و در عبور از ارتباط بین فردی، برای موفقیت در جذب مخاطب به مباحث دینی لازم است نهادهای سه‌گانه آموزش، سیاست و دین گفت‌وگو کنند تا حاصل این گفت‌وگو، دستیابی به راه‌های جدید و منعطف باشد. حاصل این گفت‌وگو به همگرایی می‌انجامد و تضادهای احتمالی برطرف می‌شود.
ایکنا ـ اگر بخواهید تجربه و رهاوردی را که با اجرای برنامه‌ها و دوره‌های قرآنی به دست آورده‌اید، با دیگر متولیان این امور به اشتراک بگذارید، به چه مواردی می‌توانید اشاره کنید؟
یکی از تجارب ما در طول برگزاری این دوره‌ها، انتقال مفاهیم قرآنی به زبان‌ها و بیان‌های متنوع و متکثر است. در این صورت، افراد با سلایق و علایق گوناگون می‌توانند با نحوه بیان استادان و متخصصان مختلف و سطوح معرفتی گوناگون ارتباط برقرار کنند. افراد از دریچه‌های متعددی جذب معارف قرآنی خواهند شد. وجوهی همچون هنر، اخلاق، ادبیات، فقه و...، دریچه‌هایی است که هر فرد بنا بر علاقه خود، آن را برای ورود به معارف دینی انتخاب می‌کند. پس ارائه معارف قرآنی در قالب‌های متنوع از طریق استادانی با تخصص‌های گوناگون، سبب جذب حداکثری می‌شود. باید صداهای گوناگون را شنید و برای انسان‌هایی که متفاوتند، برنامه‌ریزی کرد.
الهه‌سادات بدیع‌زادگان
انتهای پیام
