لزوم نهادینه‌کردن احساس مسئولیت اجتماعی نسبت به پوشش

به گزارش ایکنا، سارا طالبی، مدرس دانشگاه و مدیر مؤسسه عالی رفیعه‌المصطفی(ص) 15 مهرماه در نشست علمی «ارتباطات زن و مرد و پیام‌های غیرکلامی» که از سوی آکادمی اخلاق‌پژوهی روشمند و انجمن معارف دانشگاه شهید بهشتی برگزار شد، با بیان اینکه باید با پدیده حجاب با ظرافت‌های مخصوص آن وارد شویم در غیر این صورت با لجاجت اجتماعی و مسائل دیگری روبرو خواهیم شد، گفت: یکی از مسائل مرتبط با این مسئله(حجاب)، ارتباطات بین فردی از طریق کلام و غیرکلامی است که بنده به ارتباطات غیرکلامی می‌پردازم؛ تن صدا، حالت چشم، زبان بدن حتی حالت لمس و اشعات نگاه همه به نحوی انواعی از ارتباطات غیرکلامی هستند و اصولاً علائم غیرکلامی نه تنها احساسات فرد را نشان می‌دهند بلکه خیلی از اوقات ما با کلام نمی‌توانیم درونیات فرد را درک کنیم.

وی با بیان اینکه ارتباطات غیرکلامی تحت تأثیر فرهنگ و جنسیت و ... است، افزود: پوشش بدن یک وسیله ارتباطی به همان اندازه و حتی بیشتر از کلام، پیام را منتقل می‌کند و فرد با پوشش خود هویتش را به دیگران نشان می‌دهد؛ مثلاً کسی که چهره عبوس و خشکی دارد یعنی نشان می‌دهد پذیرای ما نیست ولی وقتی کسی خندان است وضع متفاوتی دارد یا مثلاً وارد منزلی می‌شویم و می‌بینیم لباس آراسته‌ای ندارد و همین نشان می‌دهد یا آماده پذیرایی از ما نیست و یا قصد دارد که ما را تحقیر کند. لحن صدا و فاصله و حالت چشم و ... هم همانند پوشش هر کدام پیام خود را منتقل می‌کنند.

پوشش، رسانه نمادین است

طالبی با بیان اینکه پوشش به خصوص برای زنان یک رسانه نمادین است، اضافه کرد: اینکه برخی می‌گویند من لباسم را خودم انتخاب می‌کنم و روی محیط اطراف اثری ندارد یک سخن غیرعلمی و عامیانه است؛ حجاب هم از این منظر نوعی ارتباط غیرکلامی است البته ما عمدتاً حجاب را به پوشش بدن منحصر می‌کنیم و از ارتباطات غیرکلامی کمتر برای دختران جوان و نوجوان سخن می‌گوییم مقولاتی مانند تن صدا، نحوه نگاه‌کردن و فاصله و لحن صدا و ... .

این مدرس دانشگاه با تأکید بر اینکه حجاب هم شامل لباس و هم یکسری رفتارهای غیرکلامی می‌تواند باشد، تصریح کرد: مطالعات متعدد نشان داده لباس و نحوه پوشش عامل مهمی در این است که فرد مورد قضاوت قرار بگیرد، در اینجا بحث‌های جدلی جدی هم وجود دارد که چرا برخی تلاش می‌کنند تا شلوار زاپ‌دار بپوشند یا جنس پارچه را انتخاب کنند یا اقلام متعدد آرایشی که مورد استفاده است، نشان می‌دهد برای افراد مطرح است که وقتی وارد فضای اجتماعی می‌شوند چه شخصیت و هویتی از خودشان نشان بدهند، به همین دلیل مد و نوع پوشش و حساسیت نسبت به آن در سنین نوجوانی و جوانی بسیار مهم‌تر است.

لزوم نهادینه‌کردن احساس مسئولیت اجتماعی نسبت به پوشش  

مدیر مؤسسه عالی رفیعه‌المصطفی(ص) با بیان اینکه این نکته را باید برای مردم نهادینه کنید، گفت: متأسفانه ما در این عرصه کاملاً کم‌کار بوده‌ایم و زیاد می‌شنویم که گفته می‌شود پوشش من ربطی به دیگران ندارد؛ اینجا کاملاً تناقض در رفتار و گفتار فرد وجود دارد زیرا افراد دیگر با نحوه پوشش فرد، او را قضاوت خواهند کرد و ما نمی‌توانیم به دیگران بگوییم مرا قضاوت نکنید.

وی افزود: قرآن کریم فرموده است به زنان مؤمنه بگو که نگاه‌های خود را فروبیفکنند و فروجشان را حفظ کنند؛ استفاده از واژه «یحفظن فروجهن» و عدم استفاده از «یسترن» به جای یحفظن نشان می‎‌دهد و که خود مسئله پوشش هم با هدف حفظ فرج و عفت صورت می‌گیرد و می‌توان به آن نحوه سخن گفتن و نگاه کردن و راه رفتن و فاصله با نامحرم و ... را هم بیفزاییم. (وَقُلْ لِلْمُؤْمِنَاتِ يَغْضُضْنَ مِنْ أَبْصَارِهِنَّ وَيَحْفَظْنَ فُرُوجَهُنَّ وَلَا يُبْدِينَ زِينَتَهُنَّ إِلَّا مَا ظَهَرَ مِنْهَا ۖ وَلْيَضْرِبْنَ بِخُمُرِهِنَّ عَلَىٰ جُيُوبِهِنَّ ۖ وَلَا يُبْدِينَ زِينَتَهُنَّ إِلَّا لِبُعُولَتِهِنَّ أَوْ آبَائِهِنَّ أَوْ آبَاءِ بُعُولَتِهِنَّ أَوْ أَبْنَائِهِنَّ أَوْ أَبْنَاءِ بُعُولَتِهِنَّ أَوْ إِخْوَانِهِنَّ أَوْ بَنِي إِخْوَانِهِنَّ أَوْ بَنِي أَخَوَاتِهِنَّ أَوْ نِسَائِهِنَّ أَوْ مَا مَلَكَتْ أَيْمَانُهُنَّ أَوِ التَّابِعِينَ غَيْرِ أُولِي الْإِرْبَةِ مِنَ الرِّجَالِ أَوِ الطِّفْلِ الَّذِينَ لَمْ يَظْهَرُوا عَلَىٰ عَوْرَاتِ النِّسَاءِ ۖ وَلَا يَضْرِبْنَ بِأَرْجُلِهِنَّ لِيُعْلَمَ مَا يُخْفِينَ مِنْ زِينَتِهِنَّ ۚ وَتُوبُوا إِلَى اللَّهِ جَمِيعًا أَيُّهَ الْمُؤْمِنُونَ لَعَلَّكُمْ تُفْلِحُونَ) تحقیقات مکرر علمی نشان می‌دهد زن و مرد ذهن متفاوت دارند مثلاً مردان در یادآوری جزئیات موفق‌ترند و در کلیات و  یادگیری هم تفاوت‌هایی با زنان دارند.

وی ادامه داد: مردان بیشتر جذب ما یملک خود هستند ولی زنان بیشتر ارتباطات انسانی را مدنظر قرار می‌دهند و حتی این نوع تفاوت‌ها در دوره نوزادی هم میان دختر و پسر فرق دارد. متأسفانه ما در این نوع مباحث هم به شدت کم کار هستیم و برای نسل جدید در دبستان و راهنمایی و دبیرستان کمتر به این موضوعات پرداخته‌ایم. یعنی باید از یکسو دلایل انتخب حجاب غیرشرعی از سوی برخی زنان را تبیین کنیم و از طرف دیگر هم به ادله انتخاب پوشش شرعی بپردازیم.

طالبی اضافه کرد: یکی از آسیب‌های جامعه ما این است که عموم مردم حتی متدینین نوع پوشش برخی بانوان را که حیای کمتری دارند و پوشش غیرشرعی آنان را به نیاز جنسی و احتیاج او به رفع این نیاز نسبت می‌دهند در حالی که مطالعات متنوع نشان داده است که زنان کم‌حجاب و بدپوشش برای انتخاب این نوع پوشش دلایل مختلفی دارند که مهمترین آن نیاز عاطفی است؛ زنان با مردان متفاوتند و بسیاری از زنانی که پوشش مناسب ندارند دنبال رفع نیازهای عاطفی خودشان هستند چون به این نتیجه رسیده‌اند وقتی پوشش جذاب برای نامحرم دارند توجه بیشتری به آنان می‌شود و البته ممکن است برخی پوشش‌ها دلایل دیگری هم داشته باشد مثلاً برخی تحقیقات نشان می‌دهد که دخترخانمی تا زمانی که پدرش در قید حیات بوده، تأمین عاطفی می‌شده است ولی بعد از آن پوشش او هم متغیر شده است.

مدیر مؤسسه رفیعه المصطفی اظهار کرد: جلوه‌گری و خودابرازی، فرار از زنانگی، نیاز جنسی، رسیدن به آرامش، دیگرآزاری و هماهنگی با الگوهای مخفی مانند سلبریتی‌ها، جبران ناکامی‌های اجتماعی و ... از دیگر دلایل روآوردن به بدحجابی است و می‌توان تفوق‌طلبی و آشنایی با دنیای مردان و .. را هم به آن افزود.

طالبی اضافه کرد: در جوامعی که به هر دلیل هنوز هم مسئله تحقیر زن و دختر وجود دارد، روآوری به بدحجابی هم بیشتر می‌شود؛ این حس تحقیر از قدیم‌الایام وجود داشته است و متأسفانه هنوز هم در برخی شهرها وجود دارد و البته تا حدود زیادی اصلاح شده است؛ این موضوع سبب می‌شود تا دختران تمایل زیادی به پسربودن داشته باشند به همین دلیل کم نیستند دختران دبیرستانی که دوست ندارند مادر شوند زیرا احساس می‌کنند اگر فعالیت اقتصادی و درآمد داشته باشند اقتدار و استقلال بیشتری هم خواهند داشت. خلاصه وقتی زن، نقش زنانگی را نپذیرد سعی می‌کند نقش مردانه به خود بگیرد لذا لباس مردانه می‌پوشد و مدل موی خود را پسرانه می‌زند.

تأکید اسلام بر حفظ مرزهای جنسیتی

وی با بیان اینکه اسلام پوشیدن لباس جنس مخالف را حرام می‌داند زیرا قصد دارد مرزهای جنسیتی را حفظ کند، افزود: از نکات دیگری که ممکن است زنان به پوشش غیرمتعارف و بدحجابی رو بیاورند، این است که به زن ظلم گفته شود و از او امتیازاتی سلب شود؛ این مسئله سبب خواهد شد تا او به فکر انتقام بیفتد و این انتقام را با بدحجابی و پوشیدن لباس غیرمتعارف و مخالفت با پوشش رسمی جامعه نشان خواهد داد. یا زنی که در روابط عاطفی خود شکست می‌خورد سعی می‌کند عدم توانایی خود را با نوع پوشش نامناسب نشان دهد.   

طالبی بیان کرد: در فرهنگ کنونی و به خصوص قشر نوجوان که تحت تاثیر شدید رسانه‌ها هستند، چون پیام‌های غیرنسلی به خوبی منتقل نشده است و در موارد زیادی خانواده‌ها، مرجعیت لازم را ندارند لذا دختران جوان به پوشش نامناسب رو می‌آورند و نباید همه این مسائل را به نیاز غریزه جنسی نسبت بدهیم. ما متأسفانه خیلی از آیات قرآن و روایات را برای مردم بیان نکرده‌ایم و در عوض بر روی برخی روایات تأکید بیش از حد داریم مانند این روایت که اگر موی زنی پیدا باشد از همان موها او را آویزان خواهند کرد؛ همه روایات قابل استفاده هستند ولی به شرط آن که ما منظومه جامع روایات را ببینیم و شناخت درستی در تفاوت‌های جنسیتی به فرزندانمان بیاموزیم و البته متاسفانه محتوای درستی هم تولید نشده است. 

مدرس دانشگاه و مدیر مؤسسه عالی رفیعه المصطفی(ص) با بیان اینکه برخی پیامدهای بدحجابی در غرب را بسیار سطحی نشان می‌دهند، افزود: این در حالی است که خود غرب به این پیامدهای منفی زیاد پی برده‌اند ولی ما تولیدات مناسبی در تبیین این مسئله نداریم؛ آیه قرآن کریم مبنی بر جدال احسن تکلیف دشواری بر دوش همه گذاشته است به خصوص اینکه باید از ابزار هنر و رسانه و ترویج گفتمان درست در بحث پوشش استفاده کنیم.