کوچ گدایان به شهر بدون گدا

به گزارش ایکنا از آذربایجان شرقی، به تازگی در شهر تبریز گدایانی به چشم می‌خوردند که غیربومی هستند و مکان ثابتی نیز برای خود ندارند و به دلیل منع قانونی این کار، به‌صورت سیار فعالیت می‌کنند. چهره کاملاً پوشیده‌ای دارند و تنها دست خود را هنگام عبور مردم از زیر چادر بیرون می‌آورند؛ قدم‌های عابران آهسته‌تر می‌شود و هر کدام در حد توان خود کمک می‌کنند.

خیران شهر تبریز، از دیرباز زبانزد خاص و عام در کشور بوده و هستند. خیرانی که دست نیاز همشهریان خود را با مهربانی می‌فشارند و برای خود عیب می‌دانند که یک همنوع در شهرشان آنقدر نیازمند باشد که در سر چهارراه‌ها و پیاده‌راه‌ها به دنبال لقمه‌ای غذا باشد.

شعار «تبریز، شهری بدون گدا» حاصل همت جمع صدها خیری است که در طول چندین سال گذشته به داد نیازمندان رسیده و به کسب روزی‌شان کمک می‌کند. اما شرایط اقتصادی باعث شده فقر نه تنها در این شهر بلکه در کل کشورمان بیداد کند. چهره تلخ فقر که بر سر منازل خانواده‌های ما نشسته است آنقدر تیره گشته که با تلاش عده‌ای هم نمی‌توان آن را زدود.

حال مدتی است که تبریز با پدیده‌ عجیبی از فقر رو به روست که نه تنها روی سرخ تکدی‌گران قبلی از جمله آن دسته‌ای که از پاکستان به این شهر آمده بودند را سفید می‌کند بلکه چهره‌ای جدید به این شهر داده است.

اکنون در تبریز، علاوه بر زنان چادر به سر و پوشیده که چهره‌شان مشخص نیست و کودکانی که در کنار آن‌ها با لباس‌های چرکین و خاکی می‌نشینند، زنانی هم هستند که با روی باز در خیابان‌ها و پیاده‌راه‌های اصلی شهر و حتی مغازه‌ها تردد کرده و با دراز کردن دستشان عباراتی چون «بچه‌ام خیلی مریض است. پول ندارم دارو بخرم» و یا «غذا نخورده‌ام پول ندارم غذا بخرم» را به کار می‌برند اما قضیه آنجایی جالب می‌شود که این متکدیان، لباس تمیز به تن داشته و یا حتی چهره‌ شادابی هم داشته باشند و از طرفی دم از مریضی کودک و کمک ۵۰۰۰ تومنی بزنند.

این روزها مدل‌های دیگری از تکدی‌گری در تبریز دیده می‌شود. از متکدیانی که مردم را در هنگام گذر از خیابان‌ها گیر می‌اندازند تا آن‌هایی که به درب رستوران‌ها و سایر مکان‌های شلوغ می‌روند که در نهایت مردم با دل‌رحمی مجبور به کمک حتی هزار تومنی شوند و خبر نداشته باشند که از صبح چندین نفر اسکناس چند هزاری به آن‌ها داده است. در این میان، تشخیص متکدیان و نیازمندان واقعی از متکدیان سودجو به نوعی بسیار سخت و شاید غیرممکن می‌شود.

افزایش متکدیان زن زنگ خطری برای جامعه

حسین علامیر، دبیر دبیرخانه پیشگیری و ساماندهی متکدیان تبریز، در گفت‌وگو با ایکنا از آذربایجان‌شرقی، با اشاره به جمع‌آوری و ساماندهی ۱۱۸۶ متکدی در طی شش ماه نخست امسال، گفت: از این تعداد ۵۵۰ خانم و ۶۳۶ آقا بودند که نشان از افزایش چشمگیر بانوان متکدی در شهر است.

وی افزایش بانوان متکدی را زنگ خطری برای جامعه دانست و گفت: همه ارگان‌های ذیربط باید در این زمینه به مسئولیت خود عمل کرده و با راهکارهای قانونی و مدبرانه از گسترش آن جلوگیری کنند.

علامیر همچنین به سودجویی برخی افراد از این طریق و شگردهای مختلف آن‌ها برای فریب مردم اشاره کرده و افزود: متأسفانه دستگاه‌های مختلف همکاری خوبی در این زمینه ندارند.

متکدیانی که عادت به گدایی دارند

سعید برزگر، معاون سیاسی، امنیتی و اجتماعی فرمانداری تبریز نیز در خصوص پدیده نامطلوب اجتماعی تکدی‌گری گفت: موضوع تکدی‌گری و مدیریت آن یک امر بین بخشی است که صرف اقدام یک دستگاه خاص نمی‌تواند این مشکل را حل کند و باید دستگاه‌های مختلفی به وظایف خود در این راستا عمل کنند.

وی در تشریح انواع متکدیان در تبریز، اظهار کرد: گروه اول متکدیان را اتباع خارجی تشکیل می‌دهند که طی سال‌های گذشته نیز در تبریز دیده شده‌اند اما این در حالی است که بسیاری از آن‌ها مجوز تردد و حضور در این شهر را ندارند. خوشبختانه در راستای جمع‌آوری و ساماندهی این افراد، با همکاری دستگاه قضایی، پلیس امنیت، نیروی انتظامی و خیریه مستمندان تبریز سریعاً اقدامات لازم انجام گرفته و تاکنون اجازه ندادیم تا همانند متکدیان خارجی در سایر شهرهای کشور در تبریز نیز بروز و ظهور داشته باشند.

وی اضافه کرد: متکدیان دیگری که در تبریز دیده می‌شوند، افراد ایرانی اما از سایر استان‌ها و مناطق هستند که به دلیل روحیه رئوف و لطیف شهروندان تبریزی به این شهر برای تکدی‌گری سفر می‌کنند و از نظر ظاهری نیز مشخص است که اهل تبریز نیستند و در اسرع وقت نیز با هماهنگی بین بخشی به شهر خود مشایعت می‌شوند.

برزگر ادامه داد: گروه سوم متکدیان حاضر در تبریز، افراد بومی و اهل خود این شهر بوده و تا حدودی نیز شناسایی شده هستند. خیریه مستمندان تبریز که از گذشته‌های دور در این حوزه فعالیت می‌کند، به دفعات بسیاری برای ساماندهی و کمک به پرداخت بیمه و حتی یافتن شغل سراغ این متکدیان رفته اما به دلیل این‌که برخی از آن‌ها عادت به تکدی‌گری داشته و می‌خواهند همچنان در این مسیر باشند و از طرفی فعالیت در این مسیر، ارقام بالایی را در جیب متکدیان می‌گذارد، در نتیجه این افراد رغبتی نشان نمی‌دهند که این درآمدهای بالا را رها کنند و تحت پوشش نهادهای حمایتی چون کمیته امداد امام(ره) و بهزیستی و یا خیریه مستمندان قرار بگیرند.

درآمد میلیونی متکدیان

معاون فرماندار تبریز، در خصوص درآمد روزانه متکدیان، بیان کرد: بر اساس بررسی‌های انجام گرفته، متکدیان روزانه میانگین درآمدی بالغ بر ۵۰۰ هزار تا یک میلیون تومان را کسب می‌کنند. برای جلوگیری از این سوءاستفاده، باید دستگاه‌هایی مانند صداوسیما با ساخت برنامه‌های روشنگرانه و شهرداری همراه با جمع‌آوری، فرهنگسازی نیز انجام دهند چرا که اکنون مشکل عمده در این حوزه، بحث فرهنگسازی است و مردم باید بدانند که یک نیازمند واقعی به دلیل حمایت نهادهایی چون کمیته امداد امام(ره)، بهزیستی و خیریه‌های مختلف هیچگاه دست به گدایی نمی‌زند.

وی با بیان این‌که بخش اعظم موضوع تکدی‌گری مربوط به جمع‌آوری و ساماندهی بوده و بخشی دیگر مربوط به حوزه فرهنگی است، تأکید کرد: مردم تبریز، جمعیتی باسواد، با فرهنگ و دلرحم هستند که نباید تحت تأثیر احساسات به متکدیان کمک کنند. باید به افکار عمومی القا کنیم که این افراد، نیازمند پول نیستند زیرا کسی که نیازمند واقعی است، گدایی نمی‌کند و کمک کردن به افراد نیازمند از طریق سازمان‌های مردم نهاد، خیریه‌ها، کمیته امداد، بهزیستی و غیره انجام می‌گیرد.

برزگر، با اشاره به دسته چهارم متکدیان، افزود: کودکان کار و خیابانی، پدیده نامطلوب اجتماعی دیگری برای سطح شهر هستند که خوشبختانه با همکاری دستگاه‌های مختلف به‌ویژه مؤسسه خیریه فرزندان رحمت تبریز در حوزه کودکان خیابانی، کودکانی که برای امرار معاش وارد تیم‌های سودجویی شده و در نهایت مورد آسیب‌های جسمی و روحی قرار می‌گیرند، در وضعیت نسبتاً خوبی قرار دارد.

معاون سیاسی، امنیتی و اجتماعی فرمانداری تبریز با اشاره به شهرت تبریز در خصوص شهر بدون گدا بودن، اظهار کرد: توقع از مسئولان شهری تبریز برای مدیریت و ساماندهی متکدیان در این شهر، بسیار بالا بوده و این امر با کمک و حضور بسیار فعال خیران در حال انجام است. حتی در راستای نتیجه مطلوب در این خصوص، دبیرخانه ستاد مدیریت تکدی‌گری شهر را در خیریه مستمندان تبریز مستقر کردیم که در کنار آن برای اقدام بهتر، این دبیرخانه نیازمند یکسری کمک‌ها و حمایت‌هایی است.

وی ضمن انتقاد از کم‌لطفی و کم‌توجهی برخی رسانه‌ها حتی رسانه ملی در خصوص فرهنگسازی در این حوزه، گفت: شهرداری نیز علی‌رغم وجود برنامه‌ریزی قوی بین فرمانداری، دستگاه قضایی، پلیس، سازمان‌های مردم نهاد و نهاد انقلابی کمیته امداد امام(ره) و بهزیستی برای مدیریت تکدی‌گری، به وظایف خود در این خصوص به‌صورت مطلوب عمل نمی‌کند.

برزگر با تأکید بر این‌که باید به‌صورت تخصصی به موضوع تکدی‌گری نگاه شود، بیان کرد: تکدی‌گری جزو پدیده‌های اجتماعی رایج در سطح دنیا است که عموماً توسط دستگاه‌ها، مدیریت و ساماندهی می‌شود.

سید کاظم زعفرانچیلر، نایب رئیس کمیسیون فرهنگی اجتماعی شورای شهر تبریز نیز در خصوص انتقادات به شهرداری و شورای ششم تبریز در خصوص بحث رسیدگی و ساماندهی متکدیان، گفت: انتقادات از جهتی بجا و از جهتی بجا نیستند. اگر از این بعد نگاه کنیم که شهرداری و شورا کمتر به این وظیفه خود توجه و پرداخت کرده‌اند، کاملاً یک انتقاد بجا است اما از طرفی باید گفت که این مسئولیت فقط برعهده شهرداری نیست و این ارگان تنها بخشی از این موضوع است.

وی افزود: اکنون شورای ششم در مراحل اولیه اجرائیات و آسیب‌شناسی گذشته و سیاستگذاری برای آینده قرار دارد. در راستای بحث ساماندهی و جمع‌آوری متکدیان نیز تاکنون با تعدادی از مراکز و ارگان‌هایی که در این حوزه مسئولیت دارند، صحبت‌هایی انجام داده‌ایم چرا که این مسئله یک موضوع بین سازمانی است.

زعفرانچیلر، با تأکید بر این‌که وجود حتی یک متکدی در هر شهری یک عیب و ایراد است، ادامه داد: هر یک از شهرهای کشور باید به نوعی عاری از متکدیان باشد و این موضوع تنها مختص تبریز نیست با این حال برخی از مشکلات در جامعه باعث می‌شوند تا با گسترش پدیده اجتماعی تکدی‌گری مواجه شویم.

عضو شورای اسلامی شهر تبریز، اضافه کرد: مواردی چون مهاجرت‌های ناموفق و یا بدون توجیه به شهر و سپس عدم داشتن توانایی مالی برای زندگی در شهر جدید، متکدیانی که از شهر خود طرد شده‌اند، افزایش اعتیاد، عدم وجود اشتغال‌های سالم و مشکلاتی در حوزه اقتصادی و به خصوص گسترش فقر منجر به افزایش پدیده تکدی‌گری در شهر می‌شوند.

روح الله رشیدی، یکی دیگر از اعضای شورای اسلامی شهر تبریز نیز اظهار کرد: در بحث ساماندهی تکدی‌گری بر اساس موارد مندرج در قانون کشور و مصوبه شورای عالی اداری، تعداد ۱۲ دستگاه، متولی و دارای مسئولیت در این حوزه هستند که یکی از این دستگاه‌ها نیز شهرداری است. نهادهای دیگری چون بهزیستی، کمیته امداد امام(ره)، وزارت رفاه، سازمان‌های بیمه‌ای، دستگاه قضایی، نیروی انتظامی و غیره همگی در راستای ساماندهی تکدی‌گری در سطح شهر ملزم به انجام تکلیف خود هستند و شهرداری در این خصوص تنها دستگاه متولی نیست.

وی ادامه داد: معمولاً وقتی موضوعی چون تکدی‌گری در جامعه بیشتر ظهور و بروز اجتماعی می‌یابد، توقعات فقط از شهرداری بالا می‌رود که تکدی‌گران شهر را جمع آوری کند در حالی که وظیفه و نقش شهرداری در این زمینه تنها یک دوازدهم سایر ارگان‌ها بوده و بر اساس مصوبات و قوانین، فقط وظیفه‌ تأمین گرمخانه و احداث محل موقت اسکان برای متکدیان نیازمند واقعی را دارد تا هم این افراد آسیب مضاعفی نبینند و هم خسارتی به شهر وارد نشود.

رشیدی با اشاره به طرح موضوع تکدی‌گری در کمیسیون فرهنگی و اجتماعی شورای ششم، اظهار کرد: حتی جلسه‌ای نیز با مسئولان شهرداری در حوزه خدمات شهری داشتیم که معمولاً در جمع آوری متکدیان شهر مسئولیت دارند. این‌که می‌بینیم در این حوزه تمامی مسئولیت‌ها فقط بر گردن شهرداری بیفتد و انتظارات مردم تنها از این ارگان باشد، باعث می‌شود تا شاهد صحنه‌های خوبی در سطح شهر نباشیم.

این عضو شورای اسلامی کلانشهر تبریز، با تأکید بر این‌که وقتی شهرداری را تنها ارگان مسئول در این قضیه بدانیم، بدنه خود شهرداری نیز از این قضیه متضرر می‌شود، بیان کرد: خواه ناخواه بخشی از تکدی‌گری ناشی از نابسامانی اجتماعی و اقتصادی جامعه است.

وی با تأکید بر لزوم کمک سایر ارگان‌ها در بحث جمع آوری متکدیان، گفت: شورای شهر از طریق کمیسیون فرهنگی اجتماعی در این موضوع ورود کرده و در آینده جلساتی برای ایجاد هماهنگی بین بخشی خواهیم داشت. در این جلسات، شورای شهر تبریز، نهادهای مسئول در امر جمع آوری متکدیان را دعوت می‌کند تا با ایجاد یک هماهنگی، هر دستگاهی عامل وظایف خود باشد.

فقر، تبریز و غیر تبریز نمی‌شناسد

وی با اشاره به افزایش تکدی‌گری در تبریز، با بیان این‌که فقر، تبریز و غیر تبریز نمی‌شناسد، بیان کرد: بر اساس آمارهای رسمی حدود ۳۰ میلیون نفر در کشور زیر خط فقر قرار دارند و بر اساس معیار دیگری نیز در تبریز نزدیک به ۹۳ هزار خانوار معادل جمعیت ۳۰۰ هزار نفری در تبریز دچار فقر قطعی هستند.

این عضو شورای اسلامی کلانشهر تبریز تأکید کرد: بخشی از این فقرا وقتی کارد به استخوانشان می‌رسد دست به گدایی و یا سایر کارها می‌زنند تا تأمین معاش کنند ‌و این امر کتمان‌ناپذیر است اما بخشی دیگر فارغ از این گروه هستند. تکدی‌گری در نتیجه تحولات کلان اقتصادی اجتماعی افزایش یافته و در شرایط عادی چندان شاهد رونق تکدی‌گری نمی‌شویم، بخشی از تکدی‌گری در تبریز معلول فشار اجتماعی و اقتصادی بوده و حضور این افراد در سطح شهر پیام تشکیل فقر شهری را می‌دهد.

رشیدی، با بیان این‌که شهرت تبریز برای شهر «بدون گدا» معلول همت اجتماعی در گذشته بود، ادامه داد: در گذشته مردم شهر تبریز عیب می‌دانستند که همشهری‌شان گرسنه بماند و دست گدایی باز کند و در نتیجه همت کرده و نگذاشتند طی سال‌های گذشته این اتفاق بیفتد.

گزارش از فائزه قره پور