اسلوب صداسازی در تلاوت قرآن / آرایه‌های صوتی و «تحریر» + فیلم
یکی از مباحث مربوط به صداسازی در هنر تلاوت قرآن کریم به اسلوب و روش‌های عملی صداسازی در ارائه تلاوت و تمرینات ویژه آن مربوط می‌شود. موضوع «تحریر» و آرایه‌های صوتی همچون «نوانس‌ها» یکی از این تمرین‌ها است که رضا روانبخش به تبیین آن پرداخته است.
به گزارش ایکنا، مجموعه آموزشی «هنر تلاوت» به درخواست خبرگزاری قرآن با تدریس رضا روانبخش، کارشناس حوزه موسیقی و مدرس آواز اصیل ایرانی، تهیه شده است. در ادامه مشروح چهل و پنجمین جلسه این دوره آموزشی را می‌خوانید:
در ادامه سلسله مباحث جلوه‌های موسیقایی هنر تلاوت قرآن کریم طی چند جلسه اخیر به موضوع بسیار مهم و کاربردی صوت و صداسازی در هنر تلاوت پرداختیم. در این جلسه نیز موضوعاتی در باب مبحث «آرایه‌های صوتی» ارائه می‌شود.
این آرایه‌های صوتی که شامل مباحثی همچون نوانس‌ها، تحریرها و ... می‌شود که از آنها به وفور در تمامی هنرهای آوایی از جمله هنر تلاوت قرآن استفاده می‌شود. نکته مهمی که باید در استفاده از این آرایه‌ها در نظر بگیریم، این است که نباید در بهره‌گیری از آنها افراط و تفریط شود؛ چراکه اگر در استفاده از این تحریرها در تلاوت قرآن افراط شود، ممکن است عیار یک تلاوت مطلوب و باوقار پایین بیاید.
بحث دیگری که در مورد آرایه‌های صوتی وجود دارد، موضوع «نوانس» است. به شدت نواخت و خواندن یک نت در موسیقی نوانس گفته می‌شود که در موسیقی برخی از علائم نیز برای میزان شدت صوت تعریف شده است.
موضوع نوانس در هنرهای آوایی از جمله هنر تلاوت قرآن کریم مطرح می‌شود، ولی این مبحث در هنر تلاوت به میزانی که در برخی هنرهای آوایی مانند اپرا وجود دارد، کمتر به کار رود.
در هنر تلاوت آیات الهی و با بهره‌گیری از مبحث نوانس، می‌توانیم صوت را بنا به اقتضائات لحنی یا اقتضائات مفهوم کلام، برخی اوقات با شدت کم یا با شدت بیشتر اجرا کنیم. برای مثال در آیاتی که به نوعی دیالوگ بین دو نفر است، شدت صوتی برای ارائه کلام نفر اول با شخص دوم تفاوت دارد.
موضوع مهم دیگری که در بحث آرایه‌های صوتی وجود دارد، «تحریر» است. یکی از تزئینات و آرایه‌های تلاوت و به نوعی آخرین مشخصه در صوت مطلوب، آرایه‌های صوتی و به طور ویژه موضوع تحریر است که در فرهنگ موسیقایی بسیاری از کشورها وجود دارد.
تحریر به لحاظ نحوه تولید به دو دسته کلی تقسیم می‌شود. دسته اول شامل تحریر به لحاظ ویبره‌ای و نوسان نت‌ها با جنس اصلی صدا است؛ یعنی در این بخش، نوسان با حالت اصلی صدا که حالت تکلمی است، داده می‌شود. دسته دوم نیز تحریر با نوسان نت‌ها و توالی جنس اصلی صدا با شکست صوتی است که در موسیقی ایرانی نیز از آن با عنوان چهچهه یاد می‌شود که البته این قسمت در تلاوت قرآن کریم به کار نمی‌رود.
قسمت اول که همان تحریر به لحاظ ویبره‌ای و نوسان نت‌ها با جنس اصلی صدا است، بخش اعظمی از تحریرها در هنر تلاوت قرآن کریم را تشکیل می‌دهند که بر روی واکه‌ها، سیلاب‌ها، کشش‌ها و یا غنه‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرد که جنس اصلی صدا در این نوع حریر، تغییر نمی‌کند.
در این نوع تحریر، نت‌های مختلفی را با همان جنس اصلی صدا در بازه‌های زمانی کوتاه یا بلند اجرا می‌کنیم که به لحاظ شمارشی نیز ممکن است با یکدگر تفاوت داشته باشند. همچنین، تعداد و سرعت اجرای تحریرها بستگی به ساختار حنجره افراد دارد.
حنجره‌هایی که تند و تیز و چالاک هستند، می‌توانند تعداد تحریرهای زیادی را در بازه‌های زمانی کوتاهی انجام دهند و برعکس حنجره‌هایی که سنگین و بزرگ هستند، نمی‌توانند تحریرهایی زیادی را در زمان کوتاهی ارائه دهند.
به همین دلیل باید تحریرها را با تناسب ساختار حنجره خود تنظیم کنیم. البته می‌توانیم با تمرین و ممارست فراوان، توانایی حنجره را بالا برده و از تحریرهای بیشتری بهره‌گیری کنیم. در ادامه این جلسه تمرین‌هایی برای اجرای تحریرها در مقامات و درجات مختلف موسیقایی ارائه می‌شود.
یادآور می‌شود، علاقه‌مندان می‌توانند روزهای شنبه، دوشنبه و چهارشنبه، ساعت ۱۷ شاهد انتشار فیلم این جلسات آموزشی همراه با متن آن در سایت ایکنا و در شبکه‌های اجتماعی iqnanews@ باشند.
انتهای پیام
