سیاست جمعیتی بدون زمینه فرهنگی و ارتباطی ناقص است
علی ربیعی با بیان اینکه سیاست جمعیتی بدون زمینه فرهنگی و ارتباطی ناقص است، گفت: مشکلات و مسائل دیده میشود، ولی باید با فهم درست و کنار همدیگر از آنها عبور کنیم.
به گزارش ایکنا از آذربایجانشرقی، علی ربیعی، دستیار اجتماعی رئیسجمهور، امروز، ۲۴ آذرماه همایش آینده جمعیت ایران در نگاه صاحبنظران علوم اجتماعی در دانشگاه تبریز، با انتقاد از سیاستگذاریهای جمعیتی کشور، تأکید کرد: بیتوجهی به تغییرات نسلی، نقش زنان و دگرگونیهای کیفی جمعیت، موجب ناکامی سیاستهای افزایش فرزندآوری و ورود ایران به مسیر سالمندی شده است.
وی با تأکید بر اینکه رسیدن به اصلاح سیاستها نیازمند انتقاد از سیاستها است، اظهار کرد: بحث کاهش یا افزایش جمعیت از سه دهه پیش در کشور ما مطرح شده است، ولی سیاستگذاری جمعیت در هر دو بحث کاهش فرزندآوری و افزایش جمعیت، مبتنی بر آیندهنگری و دانش اجتماعی نبوده است.
ربیعی افزود: ما اغلب فهمهای درست را با سیاستگذاریهای غلط به انحراف کشاندهایم که از جمله آن میتوان به سیاستگذاری جمعیت اشاره کرد که اکنون نیازمند اصلاحات است، زیرا سیاستگذاری غلط در مسائل مختلف، اجازه رسیدن به اهداف را نداده است.
دستیار رئیس جمهور با اشاره به جایگاه تاریخی تبریز در اندیشه ایرانی گفت: تبریز همواره خاستگاه عقلانیت انتقادی در تاریخ ایران بوده است، از نقش آن در تحول علوم دینی گرفته تا اندیشههایی که علامه طباطبایی از آن با عنوان «گفتوگو با زمانه» یاد میکرد، این سنت فکری، امروز نیز باید در نقد و اصلاح سیاستهای کلان، از جمله سیاستهای جمعیتی، فعال باشد.
وی با اشاره به برخی چهرههای کمتر شناختهشده فرهنگ و اندیشه ایران از جمله شهید سرلشگر محمد باقری و شهیدان باکری، افزود: متأسفانه برخی شخصیتهای ایراندوست و تأثیرگذار در فرهنگ ایرانی آنگونه که شایسته است شناخته نشدند، پاسداشت این چهرهها بخشی از حافظه فرهنگی ماست و نباید در هیاهوی مسائل روز به فراموشی سپرده شود.
وی با تمرکز بر موضوع جمعیت تأکید کرد: هدف از طرح نقدها، تخریب سیاستها نیست، بلکه اصلاح آنهاست. سیاستگذاری جمعیتی کشور نیازمند بازنگری جدی است، از سال ۱۳۹۲ که نرخ باروری حدود ۱.۸ بود تا امروز، با وجود اجرای سیاستهای جمعیتی، نهتنها با کاهش جمعیت مواجهایم، بلکه با دگرگونی همزمان در ساختار و کیفیت جمعیت نیز روبهرو شدهایم و این آمار به ۱.۴۵ رسیده است.
ربیعی ادامه داد: آنچه امروز با آن مواجه هستیم صرفاً کاهش عددی جمعیت نیست، بلکه «تغییر هندسه جمعیت» است، برای نخستین بار، تعداد موالید سالانه به زیر یک میلیون نفر رسیده و سهم سالمندان بالای ۶۵ سال به حدود هشت درصد کل جمعیت افزایش یافته است، این آمارها نشان میدهد ایران بهصورت رسمی وارد مسیر تبدیلشدن به یک جامعه سالمند شده است.
دستیار اجتماعی با بیان اینکه این روند در استانهای مختلف کشور یکسان نیست و افزود: در استانهایی مانند گیلان و مازندران، عملاً با الگوی یک جامعه سالمند مواجه هستیم، در حالی که در استانهایی مانند سیستان و بلوچستان و هرمزگان همچنان ساختار سنی جوان غالب است، این نابرابریهای منطقهای باید در سیاستگذاریها به رسمیت شناخته شود.
وی با اشاره به وضعیت رفاهی و اجتماعی جمعیت گفت: امروز حدود هفت میلیون ایرانی فاقد پوشش بیمهای تأمین اجتماعی هستند، این مسئله در کنار گسترش تجرد، تغییر سبک زندگی و بهویژه وضعیت زنان، میتواند در آیندهای نهچندان دور به شکلگیری پدیده «سالمندان فقیر» منجر شود. بنابراین، سیاستگذاری جمعیتی باید معطوف به سالمندی و مبتنی بر نگاه آیندهنگر به سلامت، تأمین اجتماعی و عدالت باشد.
ربیعی تأکید کرد: اگر سیاستگذاری جمعیتی صرفاً بر افزایش موالید تمرکز کند و همزمان به کیفیت زندگی، ساختار خانواده، نظام چندلایه تأمین اجتماعی و تحولات فرهنگی توجه نداشته باشد، عملاً خنثی خواهد شد، علوم اجتماعی به ما میگوید سیاست به معنای مداخله در شیوه زندگی است و نمیتوان با منطقهای گذشته، برای نسلهای دهه ۸۰ و ۹۰ تصمیمگیری کرد.
رئیس انجمن ایرانی مطالعات فرهنگی و ارتباطات با اشاره به شکاف میان سیاستگذاری رسمی و جهان اجتماعی نسل جوان گفت: در سطح سیاست، همچنان درباره ازدواج و فرزندآوری با واژگان قدیمی صحبت میکنیم، در حالی که برای نسل جدید، مفاهیمی مانند کیفیت زندگی، آزادی، امکان تحرک اجتماعی و امنیت آینده تعیینکننده است. نادیدهگرفتن این واقعیتها به معنای اتلاف پنجره جمعیتی و معلقماندن روایت زندگی یک نسل است.
وی بر نقش زنان در افزایش جمعیت تاکید کرد و افزود: زنان نهتنها سرمایه انسانی ایران، بلکه یک متغیر استراتژیک در تحولات جمعیتی هستند. با این حال، سیاستگذاری معطوف به زنان بهطور جدی و نظاممند شکل نگرفته است. بدون توجه واقعی به جایگاه زنان، تغییرات کیفی در زندگی نسلها و در نتیجه مدیریت تحولات کمی جمعیت نیز امکانپذیر نخواهد بود.
مرتضی محمدزاده معاون سیاسی و اجتماعی استانداری آذربایجانشرقی نیز در این همایش، با اشاره به تحولات جمعیتی کشور از دهه ۱۳۳۰ تاکنون، گفت: ایران در سالهای اخیر با پدیده «حرکت سریع به سمت پیرشدن جمعیت» مواجه شده اس، روندی که در صورت بیتوجهی، ساختار جمعیتی کشور را بهسرعت و بهشدت دستخوش تغییر خواهد کرد.
وی با بیان اینکه این نشست با هدف همفکری و همافزایی برای آینده جمعیتی کشور برگزار شده است، افزود: تغییر در ساختار جمعیتی تابع چند عامل اساسی است که نخستین آن، ارتقای شاخصهای سلامت و افزایش امید به زندگی در دهههای اخیر است، خوشبختانه امید به زندگی در کشور افزایش قابل توجهی داشته و امروز میانگین آن در میان مردان و زنان به حدود ۷۵ تا ۷۶ سال رسیده که دستاوردی مثبت محسوب میشود، اما در عین حال به حرکت جمعیت به سمت سالمندی منجر شده است.
وی دومین عامل تأثیرگذار بر آینده جمعیتی کشور را کاهش شدید نرخ باروری دانست و تصریح کرد: در دهه ۱۳۶۰، نرخ باروری در کشور حدود شش فرزند به ازای هر مادر بود، اما امروز این عدد به حدود ۱.۶ تا ۱.۷ رسیده است، نرخی که حتی از سطح جایگزینی جمعیت نیز پایینتر است و برای حفظ تعادل جمعیتی، نرخ باروری باید دستکم ۲.۱ فرزند به ازای هر مادر باشد.
محمدزاده با تأکید بر اینکه حتی با در نظر گرفتن میزان محدود مهاجرت، ترکیب جمعیتی کشور نیازمند تدبیر فوری است، گفت: افزایش سن جمعیت پرسشهای جدی را پیش روی ما قرار میدهد، از جمله اینکه آیا شهرها و روستاهای ما از نظر کالبدی، محیطی و سیاستگذاری، آمادگی پذیرش جمعیت سالمند را دارند و آیا بستر لازم برای بهرهگیری از تجربه و اندوختههای ارزشمند نسلهای سالمند و انتقال آن به نسلهای جوان فراهم شده است یا خیر؟
معاون استاندار آذرباتیجان شرقی ادامه داد: مجموعه این دغدغهها ایجاب میکند که با سرعت، دقت و تکیه بر کار کارشناسی، در سیاستهای جمعیتی کشور بازنگری شود، بازنگری در این سیاستها ساده نیست، چرا که با مؤلفههای فرهنگی، اجتماعی و مشوقهای اقتصادی گره خورده است.
انتهای پیام
