پویش کتابخوانی؛ مرگ کتاب نیست/ جای خالی کودکان در طرح‌های ترویجی
گروه ادب ــ دبیر پویش کتابخوانی «کتاب قهرمان» گفت: پویش کتابخوانی به معنی پایان کتاب نیست و اگر پس از پویش، ناشر نیز معرفی و تبلیغ کتاب را دنبال کند، همچنان می‌تواند فروش کتابش را شاهد باشد.
به گزارش ایکنا؛ در حال حاضر پویش‌های کتابخوانی متعددی در کشورمان در راستای ترویج کتاب و کتابخوانی برگزار می‌شود، پویش کتاب قهرمان یکی از این پویش‌های تبلیغی و ترویج کتاب است که در راستای معرفی کتاب‌های خواندنی و ممتاز برگزار می‌شود. این پویش در ۴ بخش گوناگون، در مجموع بیش از ۶۰۰ میلیون ریال جایزه نقدی به شرکت‌کنندگان اهدا می‌کند. برای آشنایی بیشتر با این پویش و اثرگذاری آن در ترویج مطالعه با سیدسجاد موسوی، دبیر این پویش به گفت‌وگو نشسته‌ایم. مشروح این گفت‌وگو را در ادامه می‌خوانید؛
ایکنا ــ پویش کتاب قهرمان را معرفی کنید که با چه هدفی کار خود را آغاز کرده است؟
این پویش برای معرفی آثار ممتاز در زمینه ادبیات پایداری با مضامین مبارزه، مقاومت، ایستادگی و پایداری فعال است و به طور مشخص کتاب‌هایی انتخاب می‌شود که قهرمان ملی دارد و این قهرمان به عنوان الگوی نوجوانان و جوانان معرفی می‌شود و هدف این پویش، حرکتی برای معرفی الگو‌های واقعی به جای الگو‌های بدلی است که پشتوانه محکمی نداشته و نامطلوب هستند. در اولین دوره کتاب «سرباز کوچک امام» معرفی شد که خاطرات مهدی طحانیان را شامل می‌شود که در 13 سالگی اسیر می‌شود و اتفاقات جالبی برایش رخ می‌دهد که می‌تواند الگوی خوبی برای نوجوانان و جوانان امروز باشد. دومین کتابی که در اختتامیه آن قرار داریم، «آب هرگز نمی‌میرد» است که خاطرات میرزا محمد سلگی را شامل می‌شود که رویداد‌های جالبی برای وی در جبهه رخ می‌دهد و وی نیز همانند طحانیان در قید حیات است.
ایکنا ــ کتاب‌هایی که عنوان کردید چه مراحلی را برای انتخاب طی می‌کنند؟
هر چند پویش کتاب قهرمان، دبیرخانه مستقلی دارد، اما مجمع ناشران انقلاب اسلامی پشتوانه این پویش است. در مجمع یک سامانه کارشناسی کتاب وجود دارد که از سطوح علمی گوناگون در آن حضور و بر بازار نشر اشراف دارند و اغلب مدیران بخش‌های گوناگون مجمع ناشران هستند. این کتاب‌ها از طرف این مجموعه بررسی شده و بهترین کتاب‌هایی که می‌توان بر روی آنها به لحاظ تبلیغی و ترویجی مانور داد، انتخاب می‌شوند. البته در فرآیند انتخاب کتاب نظرسنجی نیز در میان مخاطبان و مطلعین از حوزه کتاب انجام می‌شود.
ایکنا ــ نظرسنجی از طیف و گروه خاصی مثلاً دانشجویان یا عامه مردم انجام می‌شود؟
پویش کتابخونی زمانی اتفاق می‌افتد که قابلیت روندگی در جامعه را داشته باشد. یعنی کتابی که جذابیت خوانده شدن را ندارد، در این پویش موفق نخواهد شد
جامعه هدف در نظرسنجی‌ها از طیف‌های گوناگون است. ممکن است این نظرسنجی‌ها از یک خبرنگار، دانشجو، دانش‌آموز، ناشر و یا یک مدیر فرهنگی، کتابخوان حرفه‌ای، توزیع کننده کتاب و ... انجام شود و در این راستا ذائقه‌سازی هم رخ می‌دهد و این طور نیست که نظرسنجی از افرادی انجام شود که با دیدگاه‌های ما سازگار هستند یا نه. در این زمینه نگاه جامعی داریم، زیرا ممکن است یک فرد به ظاهر دیدگاه انقلابی نداشته باشد، اما علاقه‌مند باشد که کتابی با این موضوعات بخواند.
ایکنا ــ در نظرسنجی‌ها، کتابی هم بوده که به دلیل اقبال اندک، از چرخه انتخاب در پویش خارج شود؟
خیر، معمولاً کتابی انتخاب می‌شود که اقبال عمومی دارد و کسانی که آن را خوانده‌اند، نظر و نگاه مثبتی در رابطه با آن دارند.
ایکنا ــ گروه داوری و بررسی کتاب چه مؤلفه‌هایی را غیر از انقلابی بودن در نظر دارد؟ به عنوان مثال ممکن است کتابی دارای این مضامین باشد، اما محتوای نازلی داشته باشد، چه بسا که در سال‌های اخیر چنین آثاری کم نبودند و به جای قهرمان‌سازی، مخاطبان را از این حوزه دلزده می‌کند؟
پویش کتابخونی زمانی اتفاق می‌افتد که قابلیت روندگی در جامعه را داشته باشد. یعنی کتابی که جذابیت خوانده شدن را ندارد، در این پویش موفق نخواهد شد.
ایکنا ــ یعنی یکی از مولفه‌ها میزان فروش و استقبال از آن در بازار است؟
نه لزوماً پرفروش باشد، زیرا ممکن است کتابی فروش خود را در یک دوره‌ای داشته و پس از آن با افت فروش مواجه بوده، اما این کتاب قابلیت فروش را داشته و معرفی خوبی از آن انجام نشده است تا در بازار شناخته شود و به هر علتی این کتاب مظلوم واقع شده باشد؛ بنابراین غیر از این مؤلفه، اینکه یک داستان فراز و فرود‌هایی و تعلیق داشته و دارای قصه است و روان و خوشخوان بودن آن نیز حائز اهمیت است و یا قیمت کتاب، نویسنده، سوژه‌ها، حجم کتاب و ... نیز می‌تواند در انتخاب کتاب مؤثر باشد.
ایکنا ــ برای کتاب‌هایی که در پویش جای می‌گیرند، از ناشر و نویسنده هم اجازه می‌گیرید؟
نویسنده، حق خود را به ناشر می‌دهد، از این رو این اجازه از ناشر گرفته و شرایط پویش به این ناشر اطلاع داده می‌شود و باید و نباید‌های در این زمینه بیان می‌شود و حتی به قراداد مکتوب هم می‌رسیم و بعد کار را شروع می‌کنیم.
ایکنا ــ به نظرتان چرا برخی از ناشران و نویسنده‌ها معتقدند کتابی که وارد این پویش‌ها می‌شود، در واقع امضای پایان کتاب یا مرگ کتاب است و به نوعی ذهن مخاطبان از این کتاب اشباع می‌شود و ممکن است تصور کند که به دلیل موضوع پایداری و انقلابی، جهت‌گیری‌های خاصی دارد و وارد این پویش هم نمی‌شود؟
به تجربه دیده‌ام که کتابی مانند «من زنده‌ام» در یک دوره سه ماهه کتاب بیش از ۲۰۰ هزار نسخه فروخته شد که برای بسیاری این رقم عجیب بود و از آن پس این کتاب بسیار مورد علاقه قرار گرفت و بعد از آن همچنان در مسیر پرفروش‌ها بود تا اینکه ناشر ضعیف شد و اکنون تعداد نسخه‌های آن در بازار کمتر شده است و حتی این کتاب را در راسته دستفروشان هم دیده‌ام.
ایکنا ــ آیا به نظرتان همین پویش باعث نشده این کتاب ضعیف شود؟
اگر این کتاب اکنون در بازار باشد، باز هم پرفروش خواهد بود، اگر از کتابفروشی‌های راسته انقلاب درباره کتابی مانند «دختر شینا» سؤال کنید، همچنان پرفروش است و یا «رویای نیمه شب» که چند سال پیش در پویش کتابخوانی بود، اکنون هم در فهرست پرفروش‌ها قرار دارد و در طول سه ماه پویش، فروش آنها از ۱۰۰ هزار نسخه عبور کرده است؛ بنابراین پویش کتابخوانی به صورت مشخص دو هدف را رقم می‌زند و باقی آنها حاشیه است؛ اول اینکه کتاب خوبی را که تولید شده، با جذابیت‌های رسانه‌ای به مردم معرفی کند که روش‌های گوناگونی برای آن وجود دارد و عموماً تیزرهای خوبی برای آنها ساخته شده و در صدا و سیما نیز معرفی شده است. دوم اینکه یک معرفی خوب برای کتاب رخ می‌دهد. البته ما از سبک توزیع و تبلیغ همچنان ناراضی هستیم و افقمان این است که کتاب مانند تبلیغات بازرگانی معرفی شود و چیپس و پفک و شامپو و ... که معرفی می‌شود، کتاب هم به این صورت معرفی شود. از این رو به تجربه خواهیم دید که اگر کتاب خوب برای مردم معرفی شود، استقبال از آن نیز خوب خواهد بود. طبیعتاً یکی از مسائلی که ناشران برای کتاب‌های خود در نظر بگیرند، تبلیغ کتاب است و همانطور که عنوان می‌کنند یک‌سوم یا یک‌چهارم قیمت کتاب، هزینه کاغذ آن کتاب شده است، برای تبلیغ نیز چنین رقمی را در نظر بگیرند، زیرا این امر در تمام دنیا مرسوم است و این برای تعداد انگشت‌شماری از ناشران در کشورمان جا افتاده است. بنابراین پویش یک مدلی برای تبلیغ کتاب است که ناشران نیز می‌توانند از آن الگو بگیرند. زیرا ما برای کتاب‌ها معجزه نمی‌کنیم و بخشی از هزینه پشت جلد کتاب را به معرفی و تبلیغ خوب کتاب اختصاص می‌دهیم.
ایکنا ــ گستره پویش کتابخوانی «کتاب قهرمان» چطور بوده است؟
این گستره، ملی بوده و از استان‌ها و شهرستان‌های مختلف و حتی روستاها شرکت‌کننده‌هایی را داشته‌ایم و در خواست دریافت کتاب را داشتند که برای آنها ارسال کردیم. البته بعضی از استان‌ها، پیگیری بیشتری نسبت به این امر داشتند و برخی کمتر. از طرفی هم از طریق شماره‌های تماس مخاطبان در دوره نخست، آنها را از دوره‌های بعد مطلع می‌کنیم. اخیراً به سمت پلتفرمی رفته‌ایم که به صورت آنلاین هم بتوانیم با کاربران ارتباط داشته باشیم و ارتباط پیامکی تبدیل به ارتباط آنلاین شود.
ایکنا ــ به نظرتان اگر این پویش‌ها برای قشر خاصی مثل دانش‌آموزان طراحی و اجرا شود، نتایج بهتری حاصل می‌شود یا به صورت عمومی‌تر اجرا شود؟
تا کنون پویش کتابخوانی «کتاب قهرمان» به صورت عمومی اجرا شده، اما بنا داریم آن را برای گروه‌های خاص مانند دانش‌آموزان در مدارس نیز اجرا کنیم، همینطور برای کودکان اجرا شود، زیرا برای کودکان، کتاب خوب کمی معرفی شده و آنها از نگاه مجریان پویش و طرح‌های ترویجی پنهان مانده‌اند و امیدواریم برای کودکان نیز بتوانیم پویش کتابخوانی، تدوین و اجرا کنیم.
ایکنا ــ پویش‌های کتابخوانی چه اندازه توانسته جریان‌ساز باشد؟
مدلی که پویش‌های کتابخوانی تاکنون دنبال کرده‌اند، موفق بوده و می‌شود به نقاط ضعفی اشاره کرد، اما در مجموع اگر این نقاط ضعف پوشش داده شود، این مدل برای افزایش شمارگان کتاب‌ها مؤثر خواهد بود
مدلی که پویش‌های کتابخوانی تاکنون دنبال کرده‌اند، موفق بوده و می‌شود به نقاط ضعفی اشاره کرد، اما در مجموع اگر این نقاط ضعف پوشش داده شود، این مدل برای افزایش شمارگان کتاب‌ها مؤثر خواهد بود.
ایکنا ــ یعنی مهمترین هدف شما، افزایش تیراژ کتاب‌هاست و کتابخوان کردن جامعه در اولویت بعدی قرار دارد؟
هر دو توأمان رخ می‌دهد. اگر تفاوتی میان این دو هست بفرمایید.
ایکنا ــ در نمایشگاه کتاب بسیار دیده شده که اغلب آدم‌هایی که کتاب می‌خرند، آنها را نمی‌خوانند و این امر ممکن است برای پویش‌ها هم رخ دهد.
این مسئله مهم است، اما چون کتاب‌هایی که در پویش‌ها قرار می‌گیرد، از نوع کتاب‌های هدیه‌ای نیست و براساس بخش‌های گوناگونی که در پویش‌ها هست، مخاطبان در آنها شرکت می‌کنند و این بخش‌ها نیز به گونه‌ای است که فرد باید کتاب را خوانده باشد تا بتواند در آن شرکت کند و در نهایت جوایزی نیز ببرد. جوایز نیز در شرکت مخاطبان در پویش‌ها نقش دارد، اما عامل اصلی نیست و اگر فردی برای جایزه هم یک کتابی را بخواند، قطعاً از لذت خواندن کتاب نیز بهره برده است.
ایکنا ــ در بررسی این پویش به چه آسیب‌هایی رسیدید؟
یکی از این آسیب‌ها، عدم استمرار پویش‌ها است، یعنی این پویش‌ها نباید منقطع شوند، زیرا ممکن است ارتباط مخاطبان نیز کمتر شود و ما به دنبال این هستیم که این روند را ادامه دهیم. دومین آسیب نیز این است که بخشی از مخاطبان را نتوانسته‌ایم پوشش دهیم و به کودکان نپرداخته‌ایم.
گفت‌وگو از سمیه قربانی
انتهای پیام
