آسیب رقابتی و جایزه‌محوری پویش‌های کتابخوانی/ پویش‌ها عامل مرگ کتاب نیستند
گروه ادب ــ مدیرعامل دفتر نشر معارف گفت: تاکنون درباره پویش‌ها پژوهش مدونی نداشته‌ایم، اما براساس بازخورد‌ها رقابتی و جایزه‌محور بودن از آسیب‌های پویش‌هاست.
مسعود پیرمرادیان، مدیرعامل دفتر نشر معارف، در گفت‌وگو با ایکنا درباره پویش‌های کتابخوانی گفت: هدف اصلی از این پویش‌ها ترویج کتابخوانی است. بنابراین پویش‌های کتابخوانی روش مناسب و مؤثری برای ترویج کتابخوانی‌اند.
وی درباره نحوه مشارکت دفتر نشر با پویش کتابخوانی روشنا افزود: ایده پویش روشنا از ابتدا در دفتر نشر معارف شکل گرفت و اکنون در این زمینه مشارکت داریم و ناشران دیگری هم در اجرای این پویش نقش دارند.
پیرمرادیان درباره بازخورد‌های این پویش‌ها گفت: گاهی موضوع به قدری بدیهی است که نیازی به نظرسنجی یا گرفتن بازخورد نیست، یعنی مؤثر بودن پویش‌های کتابخوانی یک اصل بدیهی است. از این رو بر روی چنین موضوعاتی پژوهش نمی‌کنیم، اما از جهت آسیب‌شناسی این پویش‌ها نیاز به آسیب‌شناسی دارند و باید با پژوهش میدانی به این مسئله دست یافت که آیا این پویش‌ها اشکال و ایرادی دارند؟ آیا می‌توانند بهتر شوند؟ در این باره پژوهش مدونی انجام نداده‌ایم، اما واسطه‌هایی مانند کتابفروشی‌های سراسر کشور این بازخورد‌ها را منعکس می‌کنند و براساس همین بازخورد‌ها در اجرای دوره‌های این پویش تغییراتی به وجود آمده است.
وی تصریح کرد: موضوع جایزه یکی از آسیب‌های جدی پویش‌های کتابخوانی است، در حالی‌که نباید به این اندازه برجسته می‌شد. در واقع در سال‌های اولیه جنبه مسابقه‌ای بودن آن پررنگ بود و پس از گرفتن بازخورد‌ها متوجه این اشتباه شدیم. به این دلیل که پویش‌های مردمی باید از طرف مردم تکثیر و منتشر شوند و رویکرد شبکه‌ای در این پویش‌ها وجود داشته باشد و پویش‌ها سینه به سینه به افراد گوناگون منتقل شود و مخاطبان خود را بیابد و ویژگی مردمی و همه‌گیر شدن آن با بحث مسابقه‌ای بودن سازگار نیست؛ از این رو بحث مسابقه حذف شود. جایزه نیز با همین استدلال یکی از اشکالات پویش‌هاست. البته برای رشد و نمو پویش شاید ضروری باشد که مشوق‌های مادی هم درنظر گرفته شود، اما باید در فرایند رشد پویش درگیر شدن افراد زیادی مورد توجه قرار گیرد.
امتیازات فرهنگی به جای جایزه
پیرمرادیان ادامه داد: کسی که در پویش مطالعاتی شرکت می‌کند و فعال است و به روند ترویجی پویش کمک می‌کند، باید از مزایایی برخوردار شود. در واقع مدیران پویش‌ها باید به جای ایجاد فضای رقابتی و جوایز مادی و معنوی، به اعضای فعال امتیازاتی دهند و این امتیاز‌ها افزایش پیدا کند و در نهایت برای این فعالیت‌ها جایزه مادی و معنوی اعطا شود، برای مثال بتوانند از کتاب رایگان یا امکانات فرهنگی شهر برخوردار شوند. همچنین می‌توان عناوینی مانند «ژنرال فرهنگی» به آنها داد تا ارزش و جایگاهشان در جامعه مشخص شود یا برای آنها اعتبار اجتماعی قائل شد، مثلاً اگر کسی کارمند است، امتیاز فرهنگی و اجتماعی به او داده شود.
مدیر دفتر نشر معارف با اشاره به روند انتخاب یک کتاب، گفت: برنامه‌ریزان پویش از ابتدا هدفی برای این کار دارند و انتخاب کتاب‌ها نیز تابعی از این اهداف است؛ از این رو نمی‌توان در یک پویش همه ذائقه‌ها را در نظر گرفت، زیرا برخی پویش‌ها تمایل به مطالعه رمان دارند، برخی به مهارت‌های فردی و اجتماعی، علمی، معرفتی و ... علاقه‌مند هستند؛ بنابراین انتخاب کتاب از اهداف این پویش‌ها تبعیت می‌کند و در پویش روشنا هدف اصلی‌مان افزایش دانش و معرفت دینی مخاطبان بوده و هست، در حالی که در ژانر‌ها محدودیتی نداریم و رمان‌های ادبیات کلاسیک، دفاع مقدس، سیاسی، مذهبی و ... نیز انتخاب می‌کنیم.
پویش‌ها باعث دیده شدن کتاب‌ها می‌شوند
وی درباره اینکه برخی پویش‌ها را مساوی با مرگ کتاب می‌دانند، بیان کرد: با این دیدگاه، کاملاً مخالفم، زیرا این پویش‌ها باعث دیده شدن یک کتاب می‌شوند و بعضی از کتاب‌هایی که زیر خروار‌ها کتاب مدفون شده‌اند، می‌تواند آنها را احیا کند. این قاعده بازار است که وقتی محصولات جدید به بازار می‌آیند، محصولات قدیمی فراموش می‌شوند، در حوزه کتاب و نشر نیز اینگونه است و گاهی کتاب‌های خوبی منتشر می‌شوند که با یک پویش یا برنامه جامع تبلیغی می‌توان آن را از انزوا خارج کرد؛ از این رو معتقدم پویش‌های کتابخوانی باعث احیا و زنده‌تر شدن کتاب‌ها می‌شود و البته ناشر نیز پس اتمام پویش باید روند تبلیغی و ترویجی خود را دنبال کند و این رویکرد برای ادامه دیده شدن یک اثر ضروری است.
پیرامرادیان ادامه داد: ما در پویش روشنا تجربه کردیم که بعد از دیده شدن کتاب‌ها در این پویش، وضعیت فروش آن بهتر شد، مثلاً اگر یک کتاب سالانه هزار جلد فروخته است، در دوره پویش سه ماهه، ۱۵ هزار تا ۲۰ هزار نسخه فروش کرده است و پس از پویش نیز از فروش هزار نسخه در سال به ۲ هزار نسخه در سال رسیده و این روند را تا مدت‌ها حفظ کرده و ناشری که پس از پویش، برای کتاب تبلیغ هم داشته، توانسته همین فروش را ثابت نگه دارد.
وی درباره جریان‌سازی پویش‌ها در کشور گفت: هدف پویش‌های مطالعاتی در ابتدا بازارسازی است، یعنی اینکه بتواند بازار جدیدی برای یک کتاب ایجاد کند که اغلب پویش‌ها به این موضوع کم‌توجه‌اند، اما پویش‌های کتابخوانی به دنبال توسعه بازار‌ند. به این معنی که کسانی را که تاکنون کتابخوان نبودند به کتابخوانی تشویق کرد‌ه‌اند و این هدف بیشتر مورد توجه بوده است، زیرا افراد کتابخوان مرتب کتاب‌های مورد علاقه خود را خریداری می‌کنند، می‌خوانند و تحت تأثیر پویش‌ها نیستند؛ بنابراین هدف پویش‌ها کتاب‌نخوان‌ها هستند.
ضرورت برگزاری پویش‌ها برای نوجوانان
پیرامرادیان درباره اجرای پویش کتابخوانی در مدارس برای دانش‌آموزان بیان کرد: مسلماً توجه به رشد و تربیت از سن کودکی اولویت دارد. تشویق دانش‌آموزان به کتابخوانی از اولویت‌های فرهنگی است و ضرورت اجرای این پویش برای گروه سنی کودک و نوجوان از سایر گروه‌ها بیشتر است.
وی تصریح کرد: بعد از یک دهه فعالیت در زمینه پویش‌های کتابخوانی، به نظر می‌رسد که اگر پویش‌ها به سمت کودکان و نوجوانان می‌رفت، بهتر بود و می‌توانستیم آنها را با خودمان همراه کنیم. یعنی اگر پویش روشنا که هفت سال از عمرش می‌گذرد، از همان ابتدا برای گروه سنی کودک و نوجوان طراحی می‌شد، می‌توانست ادعا کند که آنها را از کودکی با خود همراه کرده و این نگاهی استراتژیک است. سبک اجرای این پویش متفاوت است و جنبه بازی، جذابیت و تنوع نیز می‌تواند مورد توجه قرار گیرد و در نهایت هدف تربیتی و آموزشی محقق شود.
مدیرعامل دفتر نشر معارف یادآور شد: متولیان فرهنگ باید به ظرفیت پویش‌های مطالعاتی توجه کنند و این پویش‌ها به صورت مردمی یعنی با حضور ناشران، کتابفروشان و دغدغه‌مندان اجرا شود. متولیان نیز باید تسهیل‌کننده امور و حمایت‌کننده باشند و امکانات تبلیغی و ترویجی وزارت ارشاد، آموزش و پرورش، شهرداری‌ها، صداوسیما و... در اختیار پویش‌ها قرار گیرد.
